Ц.Сандаг-Очир: Бид гишүүд, дэмжигчдийнхээ итгэлийг даахын тулд бодлого хөтөлбөрөө бүрэн хэрэгжүүлж ажилладаг

УИХ-ын гишүүн, Багануур дүүргийн Монгол Ардын Намын хорооны дарга Ц.Сандаг-Очиртай ярилцлаа. 

-Нийслэл Улаанбаатар хотоос алслагдмал хэдий ч хот болон хөгжих боломж бүхий дүүргийг удирдаж байсан болон тухайн дүүргийн МАН-ын хороотой ажил, амьдралаа холбосон үеэс тань ярилцлагаа эхэлье? 
-Нийслэл Улаанбаатар хот хэмээх их айлд хуучнаар МАХН буюу одоогийн нийслэлийн МАН-ын хороо үүсгэн байгуулагдсаны түүхт 100 жилийн ой, мөн Багануур дүүрэг болон Багануур дүүргийн МАН-ын хороо үүсгэн байгуулагдсаны 45 жилийн ой тохиож байна. Тиймээс юуны түрүүнд намынхаа гишүүд, дэмжигчид болон "Монголын Үнэн" сонины захиалагч, уншигч нартаа ойн баярын мэнд хүргэе. Мөн дүүргийн намын хорооныхоо үе үеийн удирдлага, тэргүүлэгчид болон намын дэргэдэх төрийн бус байгууллагын идэвхтэн сонгуультнууддаа түүхт ойн баярын мэндийг онцгойлон уламжилж байна. 

Миний ажил, амьдрал Багануур дүүрэг, дүүргийн намын хороотой салшгүй холбоотой. Анх 2001 онд МАН /МАХН/-ын гишүүнээр элсэж, улс төрийн намд хөл тавьж байлаа. Улмаар 2005 онд дүүргийн намын бага хурлаар МАН-ын хорооны даргаар Ц.Энхболд даргыг, харин намайг дэд даргаар  сонгон томилж байсан юм. Улс төрийн төдийгүй намын хувьд хүндхэн  үед бид Багануур дүүргийн МАН-ын хороог хүлээн авч байлаа. 

Тодруулбал, 2004 оны орон нутгийн сонгуульд манай намын хороо ялагдал хүлээсэн цаг хугацаа таарч, гишүүд, дэмжигчдээс намыг шинэчлэх хөдөлгөөн өрнүүлж байсан үе. Ийм хүндхэн үед намын бага хурлын гишүүд бидний улс төрийн дадлага туршлага зэргийг үл харгалзан өндөр итгэл хүлээлгэж, намын хороог хариуцуулснаас хойш өдгөө 20 жил болж байна. 

-Улс төрийн хүндхэн үед намын хороог удирдан шинэчлэхэд амаргүй байсан болов уу. Та бүхэн ямар бодлого, зарчим баримталж байв?   
-Тухайн үед Ц.Энхболд дарга бид нар намын хороогоо шинэчлэх, ялангуяа залуучуудаар хүрээгээ тэлж, бэхжүүлэх ёстой гэсэн бодлого, зарчим баримталсан. Ингээд Багануур дүүргийн МАН-ын хорооны дэргэдэх Ардчилсан Социалист залуучуудын холбооны салбар зөвлөлийн даргаар одоогийн Эрчим хүчний яамны Төрийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж буй Н.Тавинбэхийг, мөн 15 тэргүүлэгчийг сонгож, шинэ бүтэц, зохион байгуулалтаар ажиллаж эхэлсэн. 

Ингээд бид нөөц боломждоо тулгуурлан залуучуудын холбооны үйл ажиллагаанд гол анхаарлаа хандуулж, төсөв санхүү, бодлого, арга зүй зэргээр бүх талаас нь дэмжин ажилласан. Тухайлбал, бодлогоор намын үйл ажиллагаанд идэвхи зүтгэлтэй, санаачилгатай, манлайлагч залуучуудыг шилж сонгох, тэднийг намын бодлого, арга хэмжээнд сургах, мэргэшүүлэх, чадавхжуулах, намын ажилд татан оролцуулах, олон нийтийн төрөл бүрийн арга хэмжээг зохион байгуулах, залуучуудын идэвх оролцоог нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллаж байсан. 

Ингэснээр намын хорооны дэргэдэх төрийн бус залуучууд, эмэгтэйчүүдийн байгууллагын үйл ажиллагаа эрс сэргэж, тогтвортой үйл ажиллагаа явуулдаг болсон. Нэг л мэдэхэд залуучуудын салбар зөвлөл маань нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, салбар бүрийн манлайлагч шилдэг залуучуудаар хүрээгээ тэлж, богино хугацаанд хүчирхэг төрийн бус байгууллага болж чадсан. 

Бидний анхны сорилт буюу 2005 онд болсон Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг дүүрэгтээ зохион байгуулж,  ялалт байгуулснаар маш их урам зориг явсан.  Ингэж намын хороогоо өөрчлөн шинэчилж, тогтмол үйл ажиллагаатай болгож, анхны сорилтоо амжилттай давахад бидэнд  нам, улс төрийн арвин их туршлага, мэдлэгтэй намын ахмад гишүүд болох Д.Цэрэнчанаа, Т.Хаянхярваа, Г.Аюурзана, О.Раднаабазар, Д.Дамдинбал, Загар гээд нам, төр засгийн ажлын дадлага туршлагатай олон сайхан буурлууд хэлж ярьж, зааж чиглүүлж ирсэн юм. Бүгд л өнөөдөр хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлж дээ. Тэдний дараагийн үе болох М.Даваасүрэн, Ц.Нямцэрэн, Лхамсүрэн, М.Буддорж, Д.Батнасан, Н.Ганбаатар, Т.Нэргүй нарын ахмадууд маань одоо ч бидэнд хэлж ярьж, зааж зааварлаж, шүүмжлэх үедээ хатуу шүүмжилж, нэг баг болж, өдгөө ч нэг зорилгын төлөө хамтран ажиллаж буйд талархаж явдаг даа. 

-Ер нь УИХ болон орон нутгийн сонгуулийн үр дүн тухайн намын хорооны үйл ажиллагаанд тавьж буй дүн гэж хэлж болох байх. Танай намын хорооны хувьд 2005 оноос хойших шат шатны сонгуульд ялагдал хүлээгээгүй санагдаж байна?
 -Тэгсэн. Сонгуулийн үр дүн бол ерөөсөө орон нутгийн эрх барьж байгаа төр засгийн ажил болоод намын байгууллагын үйл ажиллагаанд ард иргэд, сонгогчдын зүгээс өгч байгаа дүн гэж шууд ойлгож болно.

Сүүлийн таван удаагийн орон нутгийн сонгуульд Багануур дүүргийн МАН-ын хороо ялалт байгуулж, бодлого үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэн ажиллаж ирлээ. Тодруулбал, 2008 оны УИХ болон орон нутгийн сонгуульд бид үнэмлэхүй ялалт байгуулж байлаа. Намын бодлогоор тухайн орон нутгийн сонгуульд  нэр дэвшигчдийн 70-80 хувьд нь залуучуудыг дэвшүүлж байснаараа онцлогтой байв. 

Тухайн үед мөн л  залуучууддаа итгэл хүлээлгэж Багануур дүүргийн ИТХ-ын даргаар Өнөржаргалыг, намайг Засаг даргаар сонгон батламжилсан. Ингэснээр бид намынхаа бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх боломж бүрдэж, дүүрэгтээ томоохон хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажлуудыг өрнүүлж эхэлсэн. Түүний дараагийн сонгууль буюу 2012 оны парламентын сонгуульд манай нам цөөнх, сөрөг хүчин болсон. Намар нь орон нутгийн сонгуульд дүүргийн намын хороо анх удаа МАХН-тай нэгдэж, сонгуульд оролцон 25-аас 13 суудал авч, ялалт байгуулсан хэдий ч улс төрийн бохир луйвраас болж бид засгийн эрхээ хэрэгжүүлж чадаагүй. Гэхдээ бидний хийсэн улстөрийн тэмцлийн дүнд бид орон нутагтаа сөрөг хүчин АН-тай хамтарсан засаг байгуулан ажиллаж байсан түүхтэй. 

-Сүүлийн таван удаагийн сонгуульд дараалан ялалт байгуулсан явдал бол чамлахааргүй, том амжилт шүү. Энэ амжилт, ялалтад нөлөөлсөн цаад мөн чанар, утга учрын тухайд? 
-Энэ амжилт, ялалтын суурь бол намын хорооны маань гишүүд, дэмжигчид юм шүү дээ. Дүүргийн намын хороо хүний нөөцийн бодлогын хувьд нийгэмд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, салбартаа танигдсан, мэдлэг, туршлагатай, олон нийтэд зөв үлгэр дуурайл болдог, эрч хүчтэй залуучуудаар баг бүрдүүлж, намын хороогоо дэвшилтэт байдлаар шинэчилж чадсан учраас, нөгөө талдаа бид эрх барих хугацаандаа ард иргэдийн их итгэлийг хөрөнгө оруулалт,  бүтээн байгуулалт, ёс зүй хариуцлагатай байдлаараа  дааж ажиллаж байсан учраас дүүрэг, орон нутгийн иргэд маань итгэлээ хүлээлгэж, сонголтоо хийдэг болов уу гэж боддог. 

Харин намын хорооны тухайд дотоод эв нэгдлийг эрхэмлэж, аливаа асуудлыг нээлттэй, ил тод, шударгаар шийдвэрлэх, эргэх холбоотой ажилладаг нь гишүүдийнхээ дэмжлэгийг хүлээх суурь болдог болов уу. Намын байгууллагын ажил бол хүнтэй ажиллах ажил. Намын гишүүн, дэмжигчдийнхээ санал бодлыг сонсож, хүсэл сонирхол дээр нь тулгуурлан идэвх оролцоог нь нэмэгдүүлэх учиртай. 

Тиймээс бид намын гишүүдтэйгээ байнга амьд харилцаа тогтоож, үргэлж эргэх холбоотой байж, тэдний санал бодлыг сонсож, бодлого хөтөлбөртөө тусган ажилладаг. Ер нь бол ахмадуудаа сонсож, залуучуудаа дэмжиж ажиллахын хичээдэг. Ер нь намын гишүүдтэйгээ илүү ойр, уялдаа холбоотой, нээлттэй байсан цагт тэд маань бүх цаг үед сэтгэл зүтгэлтэй, хариуцлагатай байж чаддаг шүү.

-Багануур дүүгийн МАН-ын хорооны бусад дүүргийн намын хорооноос ялгарах онцлог, давуу талаас дурдана уу?  
-Би сонгуульд ялагдсан үед дүүргийн намын хорооны удирдлагаар очиж байлаа. Тийм үед үнэхээр амаргүй. Намын хорооны гишүүдийн идэвх оролцоо сулрахаас гадна дэргэдэх төрийн бус байгууллагуудын үйл ажиллагаа ч тогтмол биш болдог юм билээ. Тиймээс бид намын хорооныхоо ажлын албыг өргөжүүлж, үүрүүдийг орон тооны дэд дарга нартай болгохын зэрэгцээ хэсгийн ахлагч, аравтын системийг намын хэмжээнд анхлан эхлүүлж байсан түүхтэй. 

Нэг аравтын дарга дунджаар арван хүн хариуцаж ажиллах жишээтэй. Ингэснээр намын бодлого, шийдвэрийг цаг алдахгүй хүргэх, санал бодлыг нь сонсох, мэдээллээ түргэн шуурхай солилцох зэргээр гишүүн бүрд хүрч, тулж ажиллахад илүү тус дөхөмтэй байсан. Намыг шинэ залуу гишүүдээр өргөжүүлэхэд ихэд анхаарсан. 

Хорооны намын үүрийг шинэ бүтэц зохион байгуулалтад оруулж, 11 нь намын  үүртэй болж, орон тооны улс төрийн ажилтантай, орон тооны дэд дарга нартай болсон нь намын хорооны ажил улам идэвхжиж, хороо, үүрүүд эзэнтэй болж, намын дотоод ажил бүртгэл судалгаа сайжрах, дотоод албан бичиг архив эмх цэгцтэй болохоос гадна хамгийн гол нь намын хорооны үүд хаалга үргэлж нээлттэй, тогтмол үйл ажиллагаатай болж чадсан нь том давуу тал байсан. Намын гишүүд маань “Намын байр эзэнгүй, хүнгүй байдаг” гэж шүүмжилдэг асуудлыг ингэж бүрэн шийдвэрлэж, намын хороо болон гишүүдийн уялдаа холбоо сайжирч, амьд харилцааг бий болгож чадсан. 

 -Дүүргийн намын хорооны дэргэд үйл ажиллагаа явуулж буй төрийн бус байгууллагуудаас СДМЗХ-г онцолж асуумаар байна.  Та Багануур дүүргийн МАН-ын хороотой ажил амьдралаа холбож, эхэлснээс хойш бүх цаг үед намын хорооныхоо хүрээг залуучуудаар тэлэх, шинэчлэх бодлого барьж ажиллаж иржээ. Анх дүүргийн намын хорооны дэд даргаар очих үетэй одоог харьцуулахад ямар өөрчлөлт шинэчлэлт гарав?

-Намайг дүүргийн намын хорооны дэд даргаар очсон тухайн үед олон нийт ялангуяа залуучууд “МАН бол ахмадуудын нам” гэсэн ойлголттой байлаа. Тиймээс бид энэ хандлагыг өөрчлөх, залуучуудаар хүч нэмж, хүрээгээ тэлэх зорилт дэвшүүлэн ажиллаж, энэхүү зорилгоо амжилттай биелүүлж байгаа. 

2005 онд Багануур дүүргийн МАН-ын хороо 700 гаруй гишүүнтэй байсан бол өдгөө 4000 гаруй гишүүнтэй болж,  үүний 60-70 хувийг 40 хүртэлх насны залуучууд эзэлж байна. Ер нь бол Багануур дүүргийн МАН-ын хороо ахмад, дунд, залуучууд гээд үе үеийн төлөөллийг эгнээндээ багтаасан, мөн жендэрийн мэдрэмжтэй нам болж чадсан шүү. 

Би 31 насандаа Багануур дүүргийн Засаг дарга болж байсан. Энэ бол намын тухайн үеийн удирдлагууд надад итгэл хүлээлгэж, дэмжсэн хэрэг юм. Тиймээс бид ч гэсэн энэ зарчмаар залуучууддаа итгэж, боломж олгож, дэмжиж ажиллахыг хичээдэг.

-Сүүлийн асуултаараа Багануур дүүргийн МАН-ын хорооны энэ оны зорилго төлөвлөгөөг хуваалцъя?

-Бид дүүргийн намын хорооны тэргүүлэгчдийн хурлаа өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 17-нд зохион байгуулсан. Ингэхдээ 2024 оныхоо ажлыг дүгнэж, энэ жилийнхээ төсөв төлөвлөгөөг хэлэлцэн баталсан. Энэ жилийн хувьд нийслэлийн МАН-ын хорооны 100 жил, Багануур дүүргийн МАН-ын хорооны 45 жилийн ой тохиож буйгаараа онцлогтой. Тиймээс уламжлалт ажил, арга хэмжээнээс гадна эдгээр тэмдэглэлт ойг угтсан томоохон ажлуудыг ч зохион байгуулахаар төлөвлөсөн байгаа. 

Бид өнгөрсөн хугацаанд төв нам болон нийслэлийн МАН-ын хорооны өмнө хүлээсэн үүргээ бүрэн дүүрэн биелүүлж, амжилттай хэрэгжүүлж ирсэн. Улс төрийн намын анхан шатны байгууллагын үүрэг бол дээд шатны байгууллагуудын өгсөн үүрэг даалгаврыг биелүүлэх, мөн сонгуульд бодлого хөтөлбөрөөрөө өрсөлдөж, ялалт байгуулан засаглалаа хэрэгжүүлэх, орон нутгаа хөгжүүлэхэд оршдог. 

Тиймээс  энэхүү үүргийн хүрээнд тогтмол ажил арга хэмжээгээ зохион байгуулахаас гадна шинэ санал санаачилга бүхий төсөв төлөвлөгөөгөө батлан хэрэгжүүлж эхлээд байна.

 С.Юмсүрэн

 Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №007/24634/