Төмөр замын гэрээтэй, Тавантолгойн ногдол ашигтай долоо хоног

Өвлийн адаг сар шувтрах тийшээ хандаж, хаа сайгүй сар шинийн бэлтгэл эхэллээ. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Цагаан алт” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд “Сор кашемир”, “Сноу Филдс”, “Улаанбаатар хивс” компанид  ажиллалаа. Ерөнхийлөгч энэ үеэр “Цагаан алт” хөтөлбөрийн хүрээнд энэ жил ахуйн нэгжүүдэд нийт 800 тэрбум төгрөгийн зээл олгохоор төлөвлөсөн. 2025 оны хоёрдугаар сарын 01-нээс хойш аж ахуйн нэгжүүд 100 гаруй тэрбум төгрөгийн зээл аваад байгаа гэдгийг онцолсон юм. Манай улс жилд дунджаар 50 орчим мянган тн ноос, ноолууран түүхий эд бэлтгэх нөөцтэй. Үүний 37 мянган тн нь хонины ноос, 10 мянга нь ямааны ноолуур, 2,000 нь тэмээний ноос, 400 тн нь сарлагийн хөөвөр байна. Эдгээрийн 70 гаруй хувийг нь зөвхөн угаагаад экспортод гаргадаг аж. Тэгвэл Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ БНХАУ-д албан ёсны айлчлал хийгээд ирлээ. Монгол Улсын Засгийн газрын хөгжлийн 14 мега төслийн нэгдүгээрт эрэмбэлэгдсэн Гашуунсухайт-Ганцмод боомтын хил дамнасан төмөр замыг холбох Монгол Улсын Засгийн газар, БНХАУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт гарын үсэг зурж, баталгаажуулсан юм.  

Өнгөрөгч долоо хоногийн Засгийн газрын хуралдаанаар Улсын аварга малчнаар 151, Улсын хошой аварга малчнаар 14, Улсын аварга саальчнаар долоон иргэнийг, Улсын аварга фермерээр 10 иргэн, аж ахуйн нэгжийг, Улсын аварга тариаланч хамт олноор 17 аж ахуйн нэгжийг, Улсын аварга тариаланчаар 23  иргэнийг тус тус шалгаруулсан. Сар шинийн баяраас өмнө шагналыг гардуулахаар УИХ-ын гишүүд, сайд дарга нар хөдөө орон нутгийг зорилоо. 

Засгийн газрын хуралдаанаар, "Эрдэнэс таван толгой " ХК-ийн ТУЗ-д Засгийн газраас 1072 хувьцаа эзэмшигчийн ногдол ашгийг улирал тутам хуваарилах санал орууллаа. Мөн энэ үеэр 2024 оны ногдол ашиг болох 350 мянган төгрөгийн үлдэгдлээс эхний 100 мянгыг сар шинийн баярын өмнө, үлдэгдлийг дараагийн улиралд олгох нь зохимжтой гэсэн шийдвэр гаргажээ. Тавантолгойн ноогдол ашиг жилээс жилд нэмэгдэж байгаа. Тодруулбал,  2023 оны урьдчилсан гүйцэтгэлээр 3.2 их наяд орчим төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж 1072 хувьцаатай иргэд 285 мянган төгрөгийн ногдол ашиг хүртсэн. Тэгвэл 2024  оны цэвэр ашгаас 1072 хувьцаатай иргэнд 350 мянган төгрөгийн ногдол ашиг олгох тооцоо гарч, гурав хувааж олгохоор болоод байгаа билээ. Цаашид ч энэ тоо нэмэгдэж, иргэн бүр эх орныхоо хишгээс хүртэх нь дамжиггүй. 
Өнгөрөгч долоо хоногийн хамгийн таагүй мэдээг Хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирлын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Б.Дөлгөөн өглөө.  Уул, уурхайн бүтээгдэхүүнийг Биржээр худалдаалж эхэлснээс хойш төрийн өмчит компаниуд нийт 1.3 их наяд төгрөгийн нэмэлт орлого олжээ. Үүнийг нэмэлт орлого гэж нэрлэсэн учир нь тухайн компанийн биржид анх дуудсан үнээс өндөр үнээр худалдан авсан тохиолдолд зөрүү үнэ нь нэмэлт орлого болж байгаа юм байна. Гэвч биржээр худалдсан нүүрсний үнэ өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад 35 хувиар унасан гэдэг таагүй мэдээллийг тэрбээр дуулгав. Эдийн засгийн гол орлого болсон нүүрсний үнэ огцом буурч байгаад олон хүн сэтгэл зовниж байна. 
Хэрүүл тэмцэл, дотоодын зөрчлөө хүртэл ардчилал хэмээн ярьдаг АН-ынхан бас л хагарч бутраад байна. Тодруулбал, Ардчилсан намын гишүүд дэмжигчдийн холбооны тэргүүн Т.Хасбаатар  гэгч залуу хэвлэлийн бага хурал хийж "Манай холбоо хуралдаж, мэдэгдэл гаргалаа. “Үндсэн хуулийн 3.1, 3.2, 16.1, 16.2, 17.1.1, 39.2, Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 7.1, 7.2, 8.1, 8.1.11 Сонгуулийн тухай хуулийн 4.1, 4.2.2, 5.2 заалтад үндэслэн Ардчилсан намын дарга Л.Гантөмөрийг намын гишүүнээс хөөсүгэй. Цаашид энэхүү шийдвэрийг хэрэгжүүлэхийг Ардчилсан намын шат шатны байгууллагууд болон гишүүдэд үүрэг болгосугай" гэж мэдэгдэв. Тэрээр Л.Гантөмөр Шадар сайд гэх том албан тушаалд томилогдоод, Ардчилсан намыг МАН-ын халаасны нам болголоо. Ардчилсан намыг сөрөг хүчин байж, иргэдийн төлөө ажиллаасай гэж хүссэн. Л.Гантөмөр Ардчилсан намын үзэл санаа, үнэт зүйлийг гээчихсэн. Тийм учраас Л.Гантөмрийг МАН-д элсүүлж авахыг тус намын даргад хэлнэ" гэлээ. Гэвч АН-ынхан Т.Хасбаатар гэгч хүн манай намд байхгүй. Иймд түүний хэвлэл мэдээллийн байгууллагаар дамжуулан хийсэн дээрх мэдэгдэл нь олон нийтийг төөрөгдөлд оруулсан үндэслэлгүй, хууль бус үйл ажиллагаа болохыг үүгээр мэдэгдэж байна. Л.Гантөмөр даргыгаа өмөөрч байна. 
Үндэсний баялгийн сангийн тухай хууль батлагдснаас хойш стратегийн орд газруудыг эзэмшиж, ашиглаж байгаа томоохон компанийн захирлууд түгшүүртэй байгаа. Тавантолгойн бүлэг ордын хамгийн бага зардлаар өндөр чанартай коксжсон нүүрс олборлох Тавантолгойн өрөм нь гэгддэг Ухаа худаг  460 сая тонн нөөцтэй хосгүй баялаг орд. Энэ ордыг төр эзэмшилдээ авах, татвар хураамжийг нь нэмэх ёстой гэсэн мэдээлэл  цахим орчинд хүч түрэн орж ирж байгаа. 

Яг энэ үетэй зэрэгцэн “MCS” группийн удирдах албан тушаалтнуудыг баривчиллаа. Энэ талаар Хууль зүйн сайд О.Алтангэрэл “MCS” группийн нэр бүхий ажилтнуудыг саатуулсан. Монгол төрийн нууц хуулиар хамгаалагдана. Хэн ч төрийн нууц, хуулийн дээгүүр гарч, гүйцэтгэх ажиллагаа явуулж, тусгай техник ашиглаж болохгүй. Гэтэл “MCS” гэх хувийн аж ахуйн нэгж хууль бусаар гүйцэтгэх ажиллагаа явуулж төрийн нууцыг олж авахыг завдсан учир уг хэрэгт холбогдуулан нэр бүхий ажилтнуудыг сэжигтнээр татаж, саатуулсан. Саатуулагдсан хүмүүсийн дунд З.Төрмандах гэж хүн бий” хэмээн мэдэгдсэн нь шуугиан тариад байна. Хууль зүйн сайдын онцолсон З.Төрмандах нь  ЦЕГ-ын Онц хүнд гэмт хэрэгтэй тэмцэх тасгийн мөрдөгч, ЦЕГ-ын Эрүүгийн цагдаагийн дарга, Цагдаагийн  академийн Гүйцэтгэх ажлын тэнхимийн эрхлэгчээр ажиллаж байсан. Цагдаад ажиллаж байхдаа зохион байгуулалттай хүн амины хэргээр дагнаж ажилласан. Тэрээр цагдаагаас гарсныхаа  дараа Ж.Оджаргалын “МCS”-ийн охин компани болох “М-Армор” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирлаар 2011 оноос хойш ажиллаж ирсэн. З.Төрмандахын удирддаг “М-Армор” ХХК нь  “MCS”-ийн оффис, үйлдвэр, уурхайн харуул хамгаалалт, “MCS”-ийн бэлэн мөнгө, бичиг баримт, чухал ачааны тээвэрлэлт, “MCS”-ийн оффис, орон сууц, үйлчилгээний байгууллагуудын дотоод нэгдсэн камер, дохиоллын сүлжээний хяналт зэргийг 24 цагаар хариуцаж ажилладаг, цэрэгжилт бүхий 400 орчим хамгаалалтын болон хяналтын ажилтантай, томоохон компани юм байна. Үүнээс үүдэн Монголын томоохон бизнес эрхлэгчдийг толгойлдог Ж.Оджаргал захирал хажуудаа тагнуулын байгууллага байгуулж, түүнийгээ хамгаалалтын алба гэсэн нэрээр халхавчилдаг байсан тухай янз бүрийн мэдээлэл цахим орчинд түгээд байна. Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулиар стратегийн болон үүсмэл ордын 34-100 хувийг төр эзэмшиж, ордуудын ашгаас иргэн бүрийн нэрийн дансанд хуримтлал үүсгэх боломж бүрдсэн. Стратегийн орд гэж жилд Монгол Улсын Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний таван хувиас дээш хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа буюу үйлдвэрлэх боломжтой ордыг хэлдэг. Тэгвэл УИХ стратегийн ач холбогдол бүхий орд газруудын жагсаалтыг 2007 оны 27 дугаар тогтоолоор баталсан бөгөөд 16 ордыг стратегийн ач холбогдолтой гэж бүртгэсэн. Энэ 17 ордоос долоо нь төрийн, ес нь хувийн эзэмшилд байгаа. Хуулийн дагуу төр стратегийн орд эзэмшигчидтэй хэлэлцээрийн ширээний ард суух ёстой. Гэвч ямар ч чинээлэг бизнесмэн халаасандаа орчихсон мөнгийг зүгээр гаргаж өгөхийг хүсэхгүй. Хувийн хэвшилд байгаа есөн орд газрыг тойрсон асуудал  энэ хаврын улс төрийн гол сэдэв байх нь тодорхой. 

 Б.Нүүдэл

 Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №007/24634/