Төв Европын зүрхэн дээр тогтоосон Иж бүрэн түншлэлийн харилцаа

Монгол, Польш  хоёр улс XIII зууны үеэс  түүхэн холбоотой болж, Төв Европт хийсэн монголчуудын байлдан дагууллыг “Легницийн тулалдаан” хэмээн тодотгон бичсэн байдаг. Үүнээс гадна Ромын папын Монголын эзэнт гүрэнд илгээсэн элч Жиованни Плано Карпини их аялалдаа Францын Лион хотоос 1245 оны дөрөвдүгээр 16-нд гарч, замдаа Польшийн Вроцлав хотод түр саатаж, эртний орос хэл сайн мэддэг польшийн санваартан Бенедикт Полакийг орчуулагчаар сонгон авч  Монголыг зорьжээ.

Бенедикт Полак  хоёр жилийн дараа буюу 1247 онд Монголын Их эзэнт гүрэнд хийсэн аяллаас эргэж ирээд “Францискийн лам нар Тартарууд руу аялсан нь”  тэмдэглэл бичиж үлдээжээ. Уг тэмдэглэлийг 600 жилийн дараа Парист,  1840 онд Польшид хэвлэсэн байдаг. Бенедикт Полакийн уг тэмдэглэл Монголын Эзэн гүрний тухай  тун ховор сонин мэдээллийг агуулахаас гадна  Монголын хааны Ромын папад илгээсэн захидлын хуулбарыг оруулснаараа түүхэн ач холбогдолтой юм. Энэ бол түүх. Харин орчин цагийн дипломат харилцааг 1950 онд Варшав хотноо эхлүүлж,  1959 онд Монголын Элчин сайдын яам тус улсад үүд хаалгаа нээж байжээ. 

Социалист нийгмийн үед ах дүүгийн барилдлагатай байсан Польшийн ард түмэн  Дарханы царууц тоосго, шохойн үйлдвэр, Улаанбаатарын хөнгөн бетоны үйлдвэр, Хархорины дулааны цахилгаан станц, Улаанбаатарын мод боловсруулах комбинат, Спиртийн үйлдвэр, Халиман цавууны цех, Чойбалсангийн царууц тоосгоны үйлдвэр, Улаанбаатарын нэхээсгүй эдлэлийн үйлдвэр гээд олон барилга байшин барьж, үйлдвэрүүд босгож өгч байлаа.  Хоёр орны дипломат харилцааны түүхийг сөхөж үзэхэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Багабанди 1999 онд, Ц.Элбэгдорж 2013 онд Бүгд Найрамдах Польш Улсад албан ёсны айлчлал хийж байжээ. Тэгвэл  12 жилийн дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх  Бүгд Найрамдах Польш Улсын Ерөнхийлөгч Анджей Дудагийн  урилгаар тус улсад төрийн айлчлал хийгээд ирлээ. 

Монгол, Польш Улс Иж бүрэн түншлэлийн харилцаа тогтоосноо зарлалаа

Польшийн цэргийн жанжин Станислов Конецпольски 1643 онд Варшавт өөрийн харшаа анх барьжээ. Олон зууны түүхийг өгүүлэх энэ харшид эдүгээ БНПУ-ын Ерөнхийлөгч ажиллаж амьдардаг, басхүү төрийн дээд хэмжээний уулзалт, арга хэмжээ зохион байгуулдаг гэдгээрээ алдартай.  

Бүгд Найрамдах Польш Улсын Ерөнхийлөгч Анджей Дуда Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийг  Ерөнхийлөгчийн ордныхоо төв талбайд, хүндэт харуулын жагсаалтай угтан авсан юм. Хоёр орны Ерөнхийлөгч албан ёсны уулзалт хийсний дараа  “Иж бүрэн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Польш Улсын хамтарсан тунхаглал”-д Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх, Бүгд Найрамдах Польш Улсын Ерөнхийлөгч Анджей Дуда нар гарын үсэг зурлаа.  

Хоёр улсын харилцан хүндлэл, итгэлцлийг бэхжүүлэх, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн зорилтуудыг уялдуулж, хамтын ажиллагааг бүх талаар гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх зорилготой Иж бүрэн түншлэлийг бий болгохын тулд “Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Польш Улсын Иж бүрэн түншлэлийн үйл ажиллагааны 2025-2030 оны төлөвлөгөө” гаргажээ. Энэхүү төлөвлөгөөнд Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Батмөнхийн Батцэцэг, Польшийн талаас Гадаад хэргийн дэд сайд Владислав Теофил Бартошэвски нар гарын үсэг зурсан юм. 

Айлчлалын хүрээнд Монгол Улсын эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газар, Бүгд Найрамдах Польш Улсын Эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, биоцидийн бүтээгдэхүүний бүртгэлийн газар хоорондын Харилцан ойлголцлын санамж бичиг” байгуулж, Монгол Улсын Үндэсний батлан хамгаалахын их сургууль болон Бүгд Найрамдах Польш Улсын Дайны урлагийн сургууль хоорондын хэлэлцээр“ батлагдсан. 

Мөн  Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академи, Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Монголын үндэсний мэдээллийн МОНЦАМЭ агентлаг, “Монгол кино нэгтгэл, МУИС, Монгол Улсын консерватори зэрэг 11  байгууллага 13 хамтын ажиллагааны санамж бичигт гарын үсэг зурсан юм. 

Нэгийг 1000 болгох уулзалт

Төв Европын зүрхэн дээр орших БНПУ  нь Монгол Улсаас газар нутгийн хувьд ойролцоогоор тав дахин бага хэдий ч хүн амын тоогоор 13 дахин их буюу 37.5 сая орчим иргэнтэй. Бидэнтэй ижил социалист дэглэмээр 40 гаруй жил амьдарсан бөгөөд 1989 онд ардчилсан чөлөөт эдийн засгийн замыг сонгон тасралтгүй хөгжиж буй улс. 2014 онд гаргасан Дэлхийн энхтайваны үзүүлэлт /Global Peace Index/-ээр дэлхийн хамгийн аюулгүй, амьдрахад тааламжтай улсуудын нэгээр шалгарч, сүүлийн жилүүдэд ДНБ нь буурахгүй, өсөж байгаа Европын холбооны цорын ганц улс юм. 

Олон улсын валютын сангийн мэдээллээс үзэхэд 1990 онд Польшийн нэг хүнд ногдох ДНБ 6690 ам.доллар байсан бол 2024 онд энэхүү үзүүлэлт ойролцоогоор найм дахин өсчээ.  Европын комиссын  Польш  Улсыг Европын холбооны хамгийн хурдацтай хөгжиж буй орноор нэрлэж, “Дэлхийн 21 дэх том эдийн засагтай улс” гэж тодорхойлж байна. 

Тус улс хөдөө аж ахуй, хүнд механизм үйлдвэрлэл, хүнсний үйлдвэрлэл болон аялал жуулчлалыг бодлогоор дэмжиж эдийн засгаа солонгоруулж чаджээ. Голлох экспортын бүтээгдэхүүнүүд нь машин механизм, тавилга, хүнсний бүтээгдэхүүн, хувцас, гутал болон гоо сайхны бүтээгдэхүүн юм. Мөн зүүн өмнөд буюу зүүн Европын улсуудаас хамгийн том, тогтвортой банк санхүүгийн системийг бий болгожээ. 

Тус бүр 350 гаруй тэрбум еврогийн үнэ бүхий машин, тоног төхөөрөмж, химийн бүтээгдэхүүн, хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, металлурги экспортолж, импортолдог. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ жил бүр өсөж, 3.7 тэрбум еврод хүрчээ.

Манай улсын гадаад худалдаа эргэлтэд БНПУ чухал байр суурь эзэлдэг. Учир нь, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн нь харьцангуй хямд байдаг учраас  Польшоос  лаазалсан ногоо, нөөшилсөн жимс, гахайн мах, барилгын материал импортлох болж  сүүлийн гурван жилийн хугацаанд  хоёр орны худалдаа 40 саяас 104 сая ам.доллар хүртэл өсжээ.

 Жишээлбэл, та бидний сайн мэдэх өдөр тутамдаа хэрэглэдэг “Urbanek” брэндийн даршилсан ногоо, жимс, “Kowar” брэндийн төрөл бүрийн компат, хатаасан жимс, “Roshen” брэндийн шоколад, жигнэмэг, “Houchland” брэндийн бяслагаас гадна масло, нөөшилсөн загас, түрс, хоол амтлагч, йогурт, гоймон гээд олон төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүн Польшоос ирдэг. Харин монголчууд нэг сая гаруй ам.долларын экспорт хийдэг юм байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Польш Улсад хийж буй төрийн айлчлалын үеэр Варшав хотноо “Польш-Монголын бизнес форум” зохион байгуулагдаж, нээлтийн ёслолд  хоёр улсын төрийн тэргүүн оролцсон юм.

 Энэ үеэр Монгол Улс “Итгэлтэй, найдвартай, удаан хугацааны түнш” байх зарчим баримталж байгааг Ерөнхийлөгч хэлээд, харилцан ашигтай хамтран ажиллахыг бизнесмэнүүдэд уриаллаа. Бизнес форумд хоёр талаас хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэр, худалдаа үйлчилгээ, уул уурхай, ашигт малмал, барилга, эрчим хүч, боловсрол, эрүүл мэнд, тээвэр логистик зэрэг 20 орчим салбарын 180 гаруй аж ахуйн нэгжийн төлөөлөл оролцсон. 

Монголын бизнесмэнүүд жилд нэг саяар тооцогдож байгаа экспортыг нэмэгдүүлэх, Польшоос  тоног төхөөрөмж импортлох хүсэлтэй байгаагаа ярьцгааж байлаа. БНПУ-ын Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын Ерөнхийлөгч Мачей Дворак энэ үеэр “Польшийн компаниуд Монгол Улсын бүтээн байгуулалтад оролцох сонирхолтой байна. Тухайлбал, Улаанбаатар хотын цэвэрлэх байгууламж, Эрдэнэт хотын цэвэрлэх байгууламж дээр ажиллаж байгаа. Мөн манайхан танай улсын ноос ноолууран эдлэлийг сонирхох нь нэмэгдсэн. Мөн газар тариалангийн ургацыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Монгол, Польш Улс хамтран ажиллах бүрэн боломжтой” гэж ярьж байсан юм.

Монголын уламжлалт эмчилгээг хүлээн зөвшөөрдөг Европын цорын ганц улс

Польшид монгол эмч нар олноороо ажиллаж амьдардаг. Тэр дундаа уламжлалт бариа засал, зүү төөнүүрийн эмч нар энэ улсад тун алдартай. Монголын уламжлалт эм, эмчилгээг Европын орнуудаас Польш Улс ганцаараа хүлээн зөвшөөрдөг юм байна. Тиймдээ ч монгол эмч нарын ажиллах орчин нөхцөл сайн, тэдэнд итгэдэг үйлчлүүлэгчид ч олон байдаг аж. Өнөөдрийн байдлаар Польш Улсад 100 гаруй монгол эмч ажиллаж байна. Гурван үеэрээ эрүүл мэндийн салбарт ажиллаж буй хүмүүс ч байдаг аж.  

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч БНПУ-д айлчлах үеэрээ зарлиг гарган тус улсад ажиллаж амьдарч байгаа монголчуудад шагнал гардуулсан. Эрүүлийг хамгаалахын гавьяат ажилтан цолоор Польш Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа “Оточ Манал” компанийн захирал, уламжлалт анагаах ухааны клиникийн профессор, тэргүүлэх зэргийн эмч Дашдаваагийн Чулуунцэцэг, Хүний гавьяат эмч цолоор анагаах ухааны доктор, мэдрэл болон уламжлалт анагаах ухааны тэргүүлэх зэргийн эмч Батын Очийг шагнасан юм.

 Мөн Сүхбаатарын одон, Хөдөлмөрийн гавьяаны одон, “Алтангадас” одонгоор Польш дахь монголчууд шагнууллаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс Эрүүлийг хамгаалахын гавьяат ажилтан цол хүртсэн Д.Чулуунцэцэг уламжлалт анагаах ухааны 160 гаруй эмийн фармакопи клиникийн судалгааг хийж Монголдоо баталгаажуулсан төдийгүй арав гаруй нэр төрлийн уламжлалт эм танг Европт хүлээн зөвшөөрүүлж стандартыг нь батлуулж чаджээ. 

Уйлуулж, уярааж догдлуулсан морин хуурын тоглолт

Хэдхэн хоногийн өмнө Прагын хааны шилтгээнд тоглолт хийж, чех, монголчуудыг огшоосон Үндэсний морин хуурын чуулга БНПУ-ын Үндэсний филармонийн танхимд тоглолтоо хийлээ. Варшавын төвд байрлах энэхүү филармони 1901 онд анх үүдээ нээжээ. Алдарт архитектор Зарль Козловсзийн бүтээсэн филармонийн танхим XIX зууны үеийн Европын консерватори, дуурийн театруудын загвартай. Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед түймэрт автаж, 1944 оны Варшавын бослогоор бүрэн сүйрч байсан ч сэргээн засварлажээ. Энэхүү алдарт танхимд хоёр цагийн турш тоглосон Морин хуурын чуулгын тоглолт олон хүнийг уярааж, уйлуулж, ухааруулсан юм.  

Л.Сэржмядаг: Нутгаа санасан сэтгэлийг дэвтээж өглөө

/Польшид амьдарч байгаа Монгол Улсын иргэн/

-Монгол Улсаас Морин хуурын чуулгынхан Польшийн төв Варшавт ирж уран бүтээлүүдээ толилуулж байгаад үнэхээр баярлаж байна. Тоглолт эхэлсэн цагаас л сэтгэл хөдөлж, эх нутгаа, ээж, аавыгаа их саналаа. Монголчууд бид морин хуурынхаа дуунд уярч, уйлж дуулж, өсөж, өндийдөг юм байна. Өнөөдөр монгол хүн гэдгээрээ, морин хуурынхаа аялгуугаар бахархаж байна. Нутаг усаа маш их санаж байна. Сэтгэл маш их хөдөллөө. Энэ тоглолтыг үзээд шууд л эх орон руугаа явмаар санагдаж байна. “Амьд явахад алтан аяганаас ус ууна” гэсэн үг байдаг. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч маань морин хуурын чуулгаа авчирч, бидний нутгаа санасан сэтгэлийг дэвтээж өгсөнд хязгааргүй баярлаж байна.

Славомир Буковски: Монгол аялгуу, үндэсний хөгжим шинэлэг, гайхалтай сонсогдож байна

/БНПУ-ын Радомын их сургуулийн ректор/

-Монгол Улсын Морин хуурын найрал хөгжмийн алдартай тоглолт надад үнэхээр таалагдаж байна. Сайхан тоглолт боллоо. Тоглолтын үеэр Монголын үндэсний болон Европын хөгжмийн зохиолчдын бүтээлээс тоглож сонирхуулсан. Монгол үзэгчдэд морин хуураар польш дууг тоглох нь шинэлэг санагдаж байгаагийн адилаар надад монгол аялгуу, үндэсний хөгжим шинэлэг, гайхалтай сонсогдож байна. Тэр тусмаа монгол хөгжимчид Ф.Шопены сонгодог аялгууг морин хуураар хөгжимдсөн нь хамгийн оргил мөч байлаа. Манай сургуульд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт хөтөлбөрөөр суралцаж буй олон монгол оюутан бий. Монгол оюутнууд математик, физикийн хичээлдээ маш сайн, сурлагатай байдаг. Бид жил бүр монгол оюутнуудын хамт Монголын үндэсний баяр Цагаан сарыг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг.

 Б.Цоож

Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №011/24638/