О.Энхсайхан: “Монголын үнэн” сонины нэрэмжит буудлагын тэмцээн тамирчдад томоохон сорил болдог

Үндэсний ууган хэвлэл “Монголын үнэн” сонин үүсэн байгуулагдсаны 105, их жанжин Д.Сүхбаатарын мэндэлсний 132 жилийн ойн хүрээнд “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээнийг ирэх сарын 2-нд зохион байгуулна. 58 жилийн түүхтэй, манай сонины нэрэмжит энэхүү тэмцээний талаар Монголын буудлага спортын холбооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, олон улсын хэмжээний мастер О.Энхсайхантай ярилцлаа.

-Холбоодын нэгдсэн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс ярилцлагаа эхэлье. Оны эхний сорилдоо буудлага спортын тамирчид “өнгө”-тэй оролцов уу?
-Монголын 15 спорт холбоог хамруулсан Холбоодын нэгдсэн улсын аварга шалгаруулах тэмцээн хэдхэн хоногийн өмнө болж өндөрлөлөө. Буудлагын спортоос энэ тэмцээнд хийн бууны 10 метрийн төрлийн тамирчид оролцож онч мэргэнээ сорив. Оны эхний тэмцээнээс тамирчдын бэлтгэл, ур чадвар ямар байгаа нь харагдлаа. Олон улсын хэмжээний мастер Б.Эрхэмбаяр Монгол Улсын дээд амжилтыг шинэчлэн тогтоолоо. Монголын буудлага спортын холбооноос энэхүү тэмцээнд тамирчдаа оролцуулах болсон нь тэднийг өөр заал, талбайд болж байгаа тэмцээнд оролцуулах, тэмцээнийг шууд нэвтрүүлж буй телевиз, фэйсбүүкээр шууд дамжуулах,  орчин нөхцөлийг мэдрүүлэх зорилготой байсан. 

-Олимп, тив дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний медальтай, амжилт гаргасан тамирчид Холбоодын нэгдсэн улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцсон. Үүний зэрэгцээ шинэ залуу, манайхны хэлдгээр “битүү тамирчин” хэр олон байв?

-Тэмцээнд бүх насны тамирчид оролцсон. Өөрийн чинь хэлдгээр “битүү” хэд хэдэн тамирчин бий. Манай буудагчдын залгамж халаа гарч ирж байна. Олимп, тив дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох дараа дараагийн үе бэлтгэгдээд явж байгааг харах сайхан байдаг. Шигшээ тэмцээнээс залуу буудагчид ихээхэн туршлага хуримтлуулсан гэж бодож байна. Авьяас, ур чадвартай нь харагдаж байгаа учраас ирээдүйд чансаатай, сайн буудагчид болно гэдэгт итгэлтэй байна.

-Тамирчдын эртнээс оролцож дадсан “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээн удахгүй болно. Жанжны төрсөн өдөр эхэлдэг тэмцээний энэ жилийн онцлог нь юу байх бол?

-“Жанжны мэргэн бууч” тэмцээнийг 1967 оноос хойш зохион байгуулж ирсэн. Энэ хугацаанд нэг л удаа өнжсөн байдаг. Тамирчдын хувьд оны эхний, хамгийн том тэмцээн гэдгээрээ онцлогтой. Энэ тэмцээн жанжны төрсөн өдрөөр болдог. Өдгөө “Монголын үнэн” сонины нэрэмжит тэмцээн болж нэршил нь “Сүхбаатарын мэргэн бууч” болон уламжлал болгон зохион байгуулж байна. Энэ жил жанжин Д.Сүхбаатарын мэндэлсний 132, “Монголын үнэн” сонин үүсэн байгуулагдсан 105 жилийн ойн хүрээнд тэмцээнээ зохион байгуулах юм. “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээнийг олимпын бүх төрлөөр зохион байгуулдгаараа онцлогтой.

-Өмнөх тэмцээнүүдэд орон нутгаас цөөнгүй тамирчин зорин ирж оролцдог нь харагдсан. Энэ удаагийн тэмцээнд хөдөө орон нутгаас тамирчид оролцохоор асууж, тодруулж байна уу?

-Монголын буудлага спортын холбоо тухайн оныхоо календарчилсан төлөвлөгөөнд “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээнийг хамгийн түрүүнд оруулдаг. Уламжлал болон тогтсон энэхүү тэмцээнд оролцохоор тамирчид хүлээж байдаг гээд хэлэхэд буруудахгүй болов уу. Шигшээ багийн дасгалжуулагч нар төлөвлөгөөндөө тусгаж, түүнийхээ дагуу ажилладаг. Тэгэхээр  “Монголын үнэн” сонины нэрэмжит энэ тэмцээн буудлага спортын тамирчдын хувьд томоохон байр суурь эзэлдэг юм.

-“Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээнд амжилттай оролцож цол зэргээ ахиулан олимпын наадамд оролцсон тамирчин олон бий. Мөн спортын мастер байхдаа “Шилдэг залуу тамирчин”-аар тодорч  ур чадвараа ахиулж яваа буудагч ч олон. Тэдгээрээс энэ удаагийн тэмцээнд хэн хэн оролцохоор бэлтгэл сургуулилалтаа базааж байгаа бол. Та мэдээллээсээ хуваалцаач?

-Оны эхэнд, буудлагын бүх төрлөөр болж байгаа учраас улсын шигшээ багийн тамирчид бүгд оролцоно. Дээр нь уламжлал болгон зохион байгуулж ирсэн тэмцээн тул харьцангуй олон тамирчин онч мэргэнээ сорьдог. Тамирчдаас “Парис-2024” зуны олимпын наадамд оролцсон олон улсын хэмжээний мастер Б.Даваахүү, Н.Баяраа, О.Есүгэн гээд бүгд тэмцээндээ оролцоно.

Манай спортын онцлог нь нас хамаардаггүй. Өсвөр, залуучууд, насанд хүрэгчид, мастерууд гэсэн төрлөөр улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээ зохион байгуулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүүхэд залуучуудаас эхлээд гавьяаныхаа амралтад гарсан хүн ч буудлагаар хичээллэн амжилт гаргадаг гэсэн үг. Ялангуяа мастеруудын ангилалд 90 нас хол давсан тамирчин оролцоод явж байна. Тэгэхээр “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэмцээнд ч тэдний төлөөллөөс ирж оролцоно. Залуу тамирчид ч гэсэн өрсөлдөж амжилтаа ахиулна гэж бодож байна.

-Жанжнаар овоглосон энэ сорил тэмцээнээс шалгарсан тамирчдыг гадаад, дотоодын ямар тэмцээн хүлээж байна вэ?

-Оны эхний тэмцээнүүдэд гаргасан үзүүлэлтээр тамирчдыг шигшин авч явдаг учраас “Сүхбаатарын мэргэн бууч” тэдний хувьд томоохон сорил болно. Ер нь энэ жилийн хувьд манай тамирчид Герман, БНХАУ-д болох Дэлхийн цом, Казахстанд болох Азийн аварга болон Египетэд болох дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох хуваарьтай. Түүнчлэн эх орондоо зохиогдох Хүүхдийн наадам, Бүх ард түмний спартакиад болон залуучууд, мастеруудын улсын аварга шалгаруулах тэмцээн тамирчдыг маань хүлээж байна.

-Календарт тусгаснаар тамирчдад тив дэлхийн олон тэмцээнд өрсөлдөж амжилтаа ахиулах боломж байна. Гэтэл зарим тохиолдолд зардал мөнгөний асуудлаас шалтгаалан тэмцээн өнжих эрсдэл тулгардаг. Энэ асуудлыг шийдвэрлэх арга замыг холбооноос эрж хайж байгаа юу?

-Тамирчдын зардал мөнгөтэй холбоотой асуудал бидний мөнхийн сэдэв байдаг. Улсын шигшээ багт байгаа тамирчдын зардал мөнгийг шигшээ багаас нь гаргаад явдаг. Хугацааны явцад шалгаруулалт хийгээд явахаар шигшээ багийнхантайгаа тэмцээнд өрсөлдөх эрх авдаг тамирчид бий. Тэдний тэмцээний зардал мөнгийг гаргах асуудал болдог. Тухайн үед ямар боломж байна, аль байгууллагатай хамтран ажиллах вэ гээд олон зүйлийг шийдвэрлэх хэрэг гардаг гэсэн үг.   Мөн тамирчдын гэр бүлийн дэмжлэг маш их байдаг.   

-Тамирчдын амжилтад нөлөөлж, ур чадварыг дэмждэг зүйл нь сэтгэлзүйн бэлтгэл байдаг. Танайх шиг тэмцээний шийдвэрлэх мөчид өөртэйгөө ажиллах шаардлагатай ийм спорт мэргэшсэн сэтгэлзүйчгүй бол хол явахгүй?

-Улсын шигшээ багийнхан маань сэтгэлзүйчтэй ажилладаг. Буудлагын спортод өөрийгөө ялж байж амжилтад хүрдэг. Буудлагын Дэлхийн цомын тэмцээний нэг төрөлд хамгийн багадаа 100 гаруй хүнтэй өрсөлддөг. Тэдгээрээс найм нь тунаж медалийн төлөө буудна. Ингэхдээ өмнөх оноогоо тэглэж эхнээс нь бууддаг. Шилдэг найман тамирчны нэг болно гэдэг медалийн төлөө өрсөлдөж байна гэж ойлгох хэрэгтэй. “Парис-2024” зуны олимпын наадмын буудлагын төрөлд манай гурван тамирчин оролцсоны хоёр нь медалийн төлөө өрсөлдсөн.

-Буудлагын спортоор хичээллэж байгаа тамирчдаас гэнэт цойлон гарч болдгийг саяхны олон улсын тэмцээнүүд харуулсан. Энэ нь тамирчны бэлтгэл сургуулилалтаас гадна төр засгаас нь дэмждэг байдал, хандлагатай шууд холбоотой байдаг болов уу?

-Манайх хэмжигдэхүүнтэй спорт. Хийж байгаа бэлтгэл, тамирчдын өөрийгөө хэрхэн бэлтгэж байгаагаас тэдний цойлон гарч ирэх эсэх нь шалтгаалдаг. Хэдийгээр тийм тохиолдол байдаг ч ингэж гарч ирсэн тамирчид цаашид ч амжилт гаргах магадлал өндөр байдаг. Буудлага спортын бас нэг хүндрэлтэй тал нь  галт зэвсгийн оролцоотой тэмцээн явагддаг. Энэ онцлогоороо Биеийн тамир, спортын тухай хууль, Галт зэвсгийн тухай хууль, түүнийг дагаж мөрдөх журам, хяналт шалгалтад байнга орох шаардлагатай болдог. Галт зэвсгийн хуулийн хүрээнд буу сум оруулж ирэх тодорхой лиценз, квоттой байдаг. Бид хууль дүрмийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

Тамирчдын хэрэглэх буу сум хязгаарлагдахаар идэвх нь буурчихдаг дутагдалтай. Буудлагын спортоор хичээллээд удаагүй тамирчдын сонирхол нь буурч, зарим нь өөр сонголт хийдэг тал бий.    

-Манай буудлагын тамирчдад хамтарсан бэлтгэл хийх боломж байдаг уу. Олон орны тамирчидтай туршлага солилцож хамтран сургуулилалт хийсний үр дүнд амжилтаа ахиулж, ур чадвараа нэмнэ шүү дээ?

-Бид Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний өмнө Казахстан улсад бэлтгэл хийх талаар ярилцаж байна. Техник технологи хөгжсөн өнөө үед тамирчид интернэтээс хүссэн тэмцээнээ үзэж судлах боломжтой. Олон улсын буудлагын холбооны сайтаас шинэ мэдээ мэдээллийг цаг алдахгүй авч байна. Түүнчлэн гадаадын шилдэг дасгалжуулагч нарын хийсэн судалгаатай танилцах боломжтой гээд тамирчин өөрийгөө хөгжүүлэх арга олон бий. Монголын буудлага спортын холбооны дөрвөн тамирчин одоо Герман улсад зохион байгуулж байгаа тэмцээнд оролцож байна. Тэдний тэмцээндээ хэрхэн оролцож байгаа мэдээллийг бид цаг алдалгүй авна.  

-Ярилцлагын төгсгөлд сэдвээсээ багахан хазайгаад таны талаар асууя гэж бодлоо. Та сурагч байхаасаа буудлагын спортоор хичээллэж, залуучуудын насны амжилтыг шинэчлэн тогтоож байсан туршлагатай. Буудлагаар хичээллэж байгаа тамирчдын жаргал зовлонг мэддэг учраас Монголын буудлагын спортын “гал тогоо”-г танд хариуцуулсан болов уу?

-Би 1989 оноос буудлагаар хичээллэсэн. Багануурын прокурор байсан Цэрэннадмид миний буудлагын анхны багш. Тухайн үед Багануур дүүргийн захиргаа, эмнэлгийн подвальд буудлагын бэлтгэл сургуулилалт хийдэг байв. Тамирчин байх нэг жаргал. Дасгалжуулагч болох ч сайхан. Холбоонд ажиллахад бас өөр мэдрэмж төрсөн. Хэчнээн нэг спортод харьяалагдаж байгаа ч гурвуулаа тэс өөр ертөнц. Тэдгээрээс тамирчин байх үеийг би хамгийн жаргалтай үе гэж боддог. Яагаад гэвэл, тамирчин хүн зөвхөн өөртэйгөө ажиллаж амжилт гаргахын төлөө явдаг. Дасгалжуулагч хүний өмнөөс мэдэрч, жаргал зовлонгоо хуваалцаж эхэлдэг. Холбоонд ажиллахаар бүхнийг арай өргөн хүрээгээр харж, асуудалд хандаж сурдаг юм болов уу. Яагаад гэвэл, спортын холбоо болгон өөрийн гэсэн чиг шугамтай шүү дээ.

-Холбооныхоо ажлыг хийхийн хажуугаар тэмцээнд оролцож байгаа юу. Эсвэл түр завсарлаад байна уу?

-Би зодог тайлах болоогүй. Хэдийгээр тэмцээн уралдаанд тэр болгон оролцож амждаггүй ч миний насны, өрсөлдөх боломжтой тэмцээн бий. Хэзээ буугаа даахаа болино, хэзээ “бай”-гаа харж чадахгүй болно тэр хүртлээ буудлага спортоор хичээллэнэ гэж боддог. 

 Б.Сэлэнгэ

 Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №003/24630/