XVII жарны "Хөхөгчин" хэмээх модон могой жилийн хаврын тэргүүн сарын шинийн 2-ны өдөр гуравдугаар сарын 1-нд тохиож байна. Ирж буй жилийн өнгө, засал номын талаар Монголын бурхан шашинтны төв Гандантэгчэнлин хийдийн зурхайч лам Ч.Очирбаттай ярилцлаа.
-Модон могой жилийн өнгө зурхайд хэрхэн дүрслэгдэж байна вэ?
-Энэ жил “Элдэв эрдэнэт” хэмээх модон могой жил гарч байна. Модон могой жилийн өнгө нь “Хэрүүл тэмцэлгүй, үр тариаг хорхой идэж доройтуулна” гэсэн ёгт нэрийн утга гарч байгаа юм. Арван хоёр жилийг дотор нь хатуу, зөөлөн хэмээж эр, эм гэж хуваадаг. Могой бол эм жил учраас энэ жил зөөлөн байна.
-Жилийн ёгт утгыг тайлж хэлэхгүй юу?
-Хэрүүл тэмцэлгүй гэдэг нь хүн зон амар амгаланг эдэлнэ гэсэн үг. Өвс ногоо, үр тариа гэдэг нь идээ, ундаа багатай жилийг хэлж байгаа юм. Тиймээс идээ, ундаагаа сайн базааж аваарай гэсэн үг. Нөгөө талаас өвлийн улиралд мал ахуйдаа анхаарууштай. Жилийн үүднээс ийм шинж гарч байна.
Могой жилийн ерөнхий өнгө залууст ээлтэй, нялхаст дунд зэрэг, өвгөд биеэ энхрийлүүштэй гарч байна. Залуус гэдэг нь төрийн дунд албан тушаалын эгэл ардыг заадаг. Төрийн дунд албан тушаалын улсад ээлтэй гэсэн үг. Тэр дундаа залууст дэлгэр сайхан жил болно. Нялхас гэж эгэл ардыг хэлэх бөгөөд могой жилд дунд зэрэг байх нь. Хөгшид биеэ энхрийлүүштэй гэдэг нь төрийн өндөр албан тушаал баригчдад ажил төрөлдөө анхаарууштай гэсэн өнгө юм.
-Модон могой жилийн шороон үхрийн зурлага хэрхэн гарсан бэ?
-Жилийн өнгийг хэд хэдэн янзаар тооцоолж гаргадаг. Үүний нэг нь үхэр болон үхэр хариулаач гээд шороон үхрийн шинжээр тооцдог. Хаврын уур орж байгаа өдрийн таван махбодод тооцоолж гаргадаг. Могой жилийн шороон үхэр нь ногоон, улаан, хөх өнгө зонхилж буй. Хүн нь цагаан дээлтэй, нэг гутлаа өмссөн, нэг гутлаа өмссөн залуу хүн дүрслэгдэж байна. Энэ нь жилийн улирал бүрийн эхээр нэлээн салхи шуургатай байх шинжтэй. Үхрийн толгой ногоон байгаа нь улирал болон сар бүрийн эхэнд ургамлын гарц сайн байна. Эвэр, сүүл, өвчүү, чих, туурай нь цэнхэр байгаагаас үзвэл хур бороо тийм ч муу биш жил гарах нь.
Харин улаан өнгө хур бороо татраг, нар их гарахыг илэрхийлдэг. Үхрийн их биеийн дийлэнх нь улаан байгаа нь жил дундуур, улирлын дунд сард хур бороо татуу, жаахан гантай байх шинж дүрслэгджээ.
Үхэр хариулаачаар хүн зоныг шинждэг. Хариулаач нь залуу хүн байх агаад үхрийнхээ урд талд шилбүүр атган явж байгаагаар дүрслэгджээ. Энэ нь төрийн албан хаагч, ялангуяа дунд шатны албан тушаалтанд ээлтэй байхыг харуулж байна.
-Энэ жил шинийн 1-н тасарч байна. Үүнд ямар нэг байдлаар сөрөг эсвэл эерэг нөлөөлөл бий юу?
-Төгсбуянтын зурхай бол 1000 жил тооцоо алдаагүй, шинжлэх ухааны талаас тайлбарладаг. Хаврын тэргүүн сарын шинийн 1-н тасарсан нь од зүйтэй холбоотой. Төгсбуянтын зурхайг сарны тооллоор тоолдог. Тийм учраас сарны өдөр тасарч, хасагдаж, нэмэгддэг. Энэ жилийн тухайд нийт ард иргэдийн хувьд эв эетэй, гэр бүлийн хувьд өнөр өтгөн сайхан жил гарна.
Эртний түүх сөхвөл ,Төгс буянтын зурхай бурхан багшийн үеэс дэлгэрсэн. Цагийн хүрдний их номлолтой холбож тайлбарладаг. МЭӨ III-IV зууны үеэс Монгол, Төвөд, Энэтхэгт дэлгэрсэн байдаг. Сүүлд 1747 оноос хойш Сүмбэ хамба Ишбалжир монгол тоолол, зурхай руу оруулснаар өнөөдрийг хүртэл бид хэрэглэж байна.
-Монголчууд хаврын тэргүүн сарын эхний өдрийн нараар тухайн жилээ шинждэг. Энэ жилийн хаврын тэргүүн сарын эхний нар ямар өнгөтэй байхаар байна вэ?
-Жилийн өнгийг нараар гаргадаг. Энэ жилийн шинийн 2-ны нар зурхайд сайхан өнгөтэй буусан. Жилийн өнгө маш сайхан гарч байна.
-Жилийн онцлох заслын талаар юу хэлэх вэ?
-Гахай жилтэй хүн их харш байгаа. 1935, 1947, 1959, 1971, 1983, 1995, 2007, 2019 оны гахай жилтэй хүмүүс их харшийн засал хийлгэнэ. Мөн бага харш нь бар, бич жил. Тиймээс засал хийлгэх хэрэгтэй.
13, 25, 37, 49, 61, 73, 85-ны жил орж буй тэр дундаа эрэгтэй хүмүүс цагаан сарын баярыг угтуулж, арванхоёрдугаар сарын 22-ны өдрөөс өмнө засал хийлгэвэл сайн. Арванхоёрдугаар сарын 22-ноос хойш зургаадугаар сарын 22-ны хооронд засал ном машид сайн хийлгээрэй.
Энэ жил хоёр хар мэнгэ голлож байгаа жил юм. Тодруулбал, 10,19, 28, 37, 46, 55, 64, 73, 82, 91,100 нас хүрч буй хүмүүс мэнгэний засал хийлгэх хэрэгтэй.
Огторгуй, шороо, хий, уул хөлөлд сууваас суудал өнцгийн засал буюу Саейнинбын доо, Намхаанинбын доо номуудын аль нэгийг уншуулж засаарай. Ивээл жил нь ирж байгаа хүмүүс ивээл жилийн заслаа хийлгэх хэрэгтэй. Үхэр, тахиа жилтнүүд хамаарч байна.
Мөн могой жилд луу жилтэй хүн логар буюу цагаан жилийн засал хийлгэх хэрэгтэй. Цагаан жил ирсэн үед гаднын зүйлээс гэмтэх, бие өвдөх, ханиад хүрэх гэх мэт янз бүрийн зүйл гарна. Тийм учраас заслаа хийлгэх хэрэгтэй.
-Зүг мөрийн тухайд юунд анхаарах вэ?
-Хүн бол гал, шороо, төмөр, огторгуй, ус, уул, мод, хий найман хөлгийг тойрч, гараг эрхэстэйгээ хамаарч, сав шимийн ертөнцөд амьдарч байна. Энэ жилийн хувьд хар нохойн ам урд зүгт байгаа. Хийн дээр сууж байгаа хүн энэ жил урд зүгт мөрөө гаргаж болохгүй. Хийн дээр сууж байгаа хүн зүүн зүг рүү мөрөө гаргаад, зүүн урд зүгээс гэртээ ирнэ. Онцлох зүг чиг бол энэ байна.
-Манайхан сүүлийн жилд 33-ны мөчлөг гээд ёс үйлддэг болсон. Нийгмийн сүлжээнд заслаа хийлгэж байгаа зургаа ч тавьсан байдаг. Зурхайн ёсонд энэ мөчлөгийн заслыг хэрхэн хийхээр заасан байдаг вэ?
-33-ны мөчлөг гэдэг нь ясан махбодын гүймэгтэй байдаг. Өөрийнх нь ивээл жил ирдэг учир хийморь доройтдог. Энэ жил 1993 оны тахиа жилнүүдийн 33-ны мөчлөг орж байна. 33-ны мөчлөг орж байгаа хүмүүс заслаа хийлгэх ёстой. Ээжийгээ баярлуулж болно. Түүнээс бус өөрийгөө өлгийдүүлдэг, хүзүүний мах хувааж иддэг гэх мэт зүйл бол номын ёсонд байхгүй.
-Бурхны шашнаар заавал хаврын тэргүүн сарын шинийн 15-ны дотор заслаа хийлгэх шаардлагатай юу?
- Бурхан багшийн Рид хувилгаан үзүүлсэн сайн өдөр тул буян хийвэл 1000 дахин үрждэг хэмээн шинийн 15-ны дотор заслаа хийлгэхийг хүмүүс эрмэлздэг. Эрэгтэй хүн жилээ угтдаг, эмэгтэй хүн жилээ дагадаг гэдэг. Тиймээс эрэгтэй хүн нар буцдаг арванхоёрдугаар сарын 22-ноос эхлээд жилийн заслаа хийлгэвэл тустай. Эмэгтэй хүн жил гарсны дараа урд жилийн заслаа хийлгээд, араас нь гарч буй жилийн заслыг хийлгэвэл ач тус нь илүү. Мөн жилийн заслыг нэг удаа хийлгээд орхичих нь өрөөсгөл.
Шинийн 15-ны дотор багтаана хэмээн адгахгүйгээр арванхоёрдугаар сарын 22-ноос хойш нэг заслаа хийлгээд жилийн дундуур, сүүлчээр дахин заслаа хийлгэх нь зүйтэй. Номд жилийн эхэнд, шинийн 15-ны дотор заавал хийлгэх ёстой гэж айлтгасан зүйл байхгүй.
-Сүсэг бишрэл хүнд ямар үр дүнтэй байдаг вэ?
-Аливаа юмны нарийн ширийн учрыг тайлж өгч байгаа учир итгэж, сүсэглэхээс аргагүй. Тухайн жилд хувь хүн заслаа сайн хийлгэсэн байхад аливаа үйл хэрэг санаснаар сэтгэлчилж бүтэх юм.
-Битүүний өдрийн ёс хэдэн цагаас эхэлдэг вэ?
-Битүүний өдөр айл өрх хонь цагт идээгээ засаж эхэлдэг. Хонь цаг 13:40-15:40 цагийн хооронд болно. Тэгээд тахиа цаг дөхүүлээд битүүлдэг. Битүүний өдөр нохой зодож болохгүй, уурлаж болохгүй. Эв найрамдалтай байх ёстой.
-Цагаан сар бол Монголын үндэсний баяр. Төр, шашныг хослуулсан энэ баярыг тэмдэглэн өнгөрүүлэхийн ач холбогдлыг тайлбарлахгүй юу?
-Цагаан сар бол манай үндэсний хувьд орхигдуулж, гээгдүүлж болохгүй нарийн ёс жаягтай баяр. Бусад оронд Цагаан сарыг манай улс шиг ах дүү, хамаатан саднаа цуглуулан өргөн дэлгэр тэмдэглэдэггүй.
Тиймээс шашинтайгаа холбогдуулан харш жил, мэнгэний заслыг сайн хийлгэж байх ёстой. Ингэснээр од эрхэстэй холбогдсон эрүүл мэнд, ажил үйлс бүтэмжтэй сайхан байна гэж номын дагуу айлдсан байдаг.
Ийнхүү бидний ярилцлага өндөрлөлөө. МБШТ Гандантэгчэнлин хийдийн зурхай ламын нар ачаалал ихтэй байна. Ч.Очирбат зурхайч ламтай цаг товлож ярилцлага авах үед үүдэнд нь уулзах иргэд дугаарлан хүлээж байсан юм. Та бүхэн Гандантэгчэнлин хийдийн зурхайч лам Ч.Очирбаттай холбогдохыг хүсвэл 99024031 дугаарын утсаар урьдчилан цаг товлон уулзаарай.
Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №007/24634/
°C
Сэтгэгдэл (0)
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна