С.Мөнхзул: Дэлхийн аварга болсон амжилтаа бататгамаар байна

Бодибилдинг фитнесийн “Стронг” клубийг зорилоо. Энд хэрэглэлтэй пауэрлифтингийн насанд хүрэгчдийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний эмэгтэйчүүдийн ангилалд алтан медаль хүртсэн анхны монгол тамирчин, олон улсын хэмжээний мастер С.Мөнхзултай уулзаж ярилцахаар цаг товлосон юм. Исландад болсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний эмэгтэйчүүдийн 84 кг-ын жинд Гавьяат дасгалжуулагч Д.Баттулгын удирдлага дор хүч чадлаа сорихдоо тэрбээр газраас таталтын төрөлд 227.5 кг-ыг өргөснөөр хувийн амжилтаа шинэчилжээ.  

-Таны тамирчны карьерын эхлэл цэг болох “Стронг” клубт анх хэрхэн хөл тавьснаас ярилцаж эхэлье?
-Эмэгтэйчүүд бид хүүхэд төрүүлэхээрээ жин нэмэх гээд байдаг талтай. Зарим хүн биеийн онцлогоос хамаарч жингээ нэг их нэмдэггүй. Харин зарим нь багагүй жин нэмдэг бөгөөд төрснийхөө дараа хэвийн хэмжээнд очтолоо цаг хугацаа зарцуулж, тэсвэр тэвчээртэй байх шаардлагатай болдог юм. Надад ч гэсэн ийм зүйл тохиолдож 2019 онд төрснийхөө дараа багагүй жин нэмсэн. Энэ үедээ бусад эмэгтэйчүүд хэрхэн хэвийн жиндээ хүрч байгааг хараад тэдний нэгэн адил дасгал сургуулилалт хийгээд үзье гэж бодсон. Ажиглахад эмэгтэйчүүдийн олонх нь иогоор хичээллэж байгааг харсан. Тэдэн шиг иогоор хичээллэе гэхээр нэг л болж өгдөггүй. Хэсэг хугацаанд өөрт тохирох зүйлийг хайсан. Үр дүнд нь хайгаад байсан зүйлээ олж, “Стронг” клубт ирж байв. Найзууд дунд спортоор хичээллэдэг хүн олон. Төрөхөөс өмнө, төрсний дараа ч спортоор хичээллээд үзэхийг санал болгодог байсан ч тухайн үед ойшоогоогүй. Дасгал сургуулилалт хийхийн ач холбогдлыг мэддэггүй байсан хэрэг л дээ. Жин нэмж, эрүүл мэнддээ анхаарал хандуулах зайлшгүй шаардлага үүссэн учраас 2022 оны арваннэгдүгээр сараас пауэрлифтингийн спортоор хичээллэж эхэлсэн. 
-Хүнд хөгжим нүргэлж, энд тэндгүй төмөр начигнаад анхаарал тогтоход бэрх ийм орчноос авсан анхны мэдрэмж юу байсан бол?
-Танд тэгж санагдаж байна уу. Харин би өөр зүйл мэдэрсэн. Тухайн үед залуучууд нийлж нэгнээ штанг өргөхийг нь дэмжиж байгааг харах сайхан санагдсан. Чихэвч зүүчихээд тэр эрчээрээ хүнд төмрийг өргөхөөр өөрийгөө зоригжуулж байгаа нь миний сонирхлыг маш их татсан юм. Магадгүй тэр үеэс л “Пауэрлифтингийн спорт их гоё юм байна” гэж бодох болсон байх. Өмнө нь би авто спорт сонирхдог, Замын-Үүдэд “УАЗ 69” машинаар уралддаг байсан мэдрэмжээ “Стронг” клубээс дахин олж авсан.

Пауэрлифтинг бол шударга спортын төрөл

-Таны зан чанартай холбоотой байна уу, эрсдэлтэй зүйл туршиж үзэх сонирхолтой юм аа?
-Хүн бүр өөрийн гэсэн онцлогтой. Магадгүй намайг илэрхийлэх онцлог нь энэ байх. Мэдээж үүнд зан чанар ч холбоотой. Арай өөр зүйл хийгээд үзье гэж боддог ч “Дургүйд хүчгүй” байдаг юм билээ. Харин пауэрлифтингийн спорт өөр шүү. Анхнаасаа миний сонирхлыг татсан. Тамирчны амжилт нүдэнд ил байдаг учраас шударга спортын төрөл юм байна гэсэн бодол төрсөн.
-Сэтгэл хөөрөлдөө автаад шууд хүнд штанг өргөсөн бол бэртэл авах эрсдэлтэй. Үүнээс зайлсхийхийн тулд та анх мэргэжлийн дасгалжуулагчтай хичээллэж байв уу?
-“Стронг” клубийн ерөнхий дасгалжуулагч Х.Энхболд багштай уулзахаас өмнө намайг дасгалжуулж, дэмжсэн хүн нь миний хань. Бид 2022 оноос хамтдаа пауэрлифтингээр хичээллэж эхлэхдээ тэмцээнд оролцоно гэсэн том зорилго тавьсан. Миний гаргасан энэ саналыг нөхөр маань ч зөвшөөрч “Чи чадна” гээд намайг зоригжуулсан юм. Хичээллээд удаагүй мөртлөө пауэрлифтингийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээн хэзээ болохыг олж мэдээд бэлдэж эхэлсэн. Ингэж хэлэхээр хүмүүс “Хичээллэж эхлээ ч үгүй байж их зоригтой юм аа” гэж бодох байх. Гэхдээ пауэрлифтинг бүжгийн спорт шиг олон тоот дасгалуудыг сурах шаардлагагүй. Хүн өөрөө л хичээвэл улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох боломжтой юм шиг мэдрэмж төрсөн. Нэг бариад авчихвал болчихоор юм шиг санаанд багтсан. Тэгээд л 2023 оны гуравдугаар сард болох улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох зорилготой болсон. Зааландаа өдөр бүр очиж бэлтгэлээ нэг ч өдөр таслаагүй. Бэлтгэлийн үеэр нөхөртөө “Дутуу суулаа, буруу суулаа” гэж зэмлүүлдэг байсан ч илүү амжилт гаргахын төлөө хичээх болсон юм.
-Тамирчны техник буруу бол эрсдэл дагуулна. Гэтэл та түүнийг ч ажрахгүй байжээ дээ?
-Би зорилгынхоо төлөө тууштай зүтгэдэг. Эхлүүлсэн бол үр дүнг нь үзэж байж санаа амардаг талын хүн. Заримдаа энэ нь өөрийгөө ядраах нэг шалтгаан болдог байх. Тухайн үед суух техникээ буруу хийснээс нуруу өвдөж амаргүй болж эхэлсэн. Эмчээс зөвлөгөө авахаар бариа заслын эмнэлэгт хандсан. Улмаар хэд хэдэн удаа бариа хийлгэсэн бөгөөд энэ үед их сонирхолтой хүнтэй таарсан нь надад их урам өгсөн. Эхэндээ миний нурууг эмэгтэй эмч барьдаг байв. Харин сүүлд очиход настайвтар эмч таарахад нь би эхэндээ голонгүй хүлээж авсан. Тэр хүн надаас ямар спортоор хичээллэдэг талаар асуухад нь пауэрлифтингээр хичээллэдгээ хэлсэн юм. Тэгэхэд шигшээ багийн эмчээр ажиллаж байснаа хэлж нуруугаа гамнаж явах ёстойг ойлгуулсан. Миний нурууг барьсныхаа дараа “Чи мундаг нуруутай хүүхэд байна. Багш чинь хэн бэ” гэж асуусан. Тэр үед би багшгүй нөхрөөрөө дасгалжуулж байгаагаа хэлэхэд “Пауэрлифтинг маш хүнд спорт. Нэн ялангуяа эмэгтэй хүн дасгалжуулагчгүй хичээллэх эрсдэлтэй. Хэрвээ буруу хичээллэвэл суумгай болох хүртэл аюултай” гэдгийг ойлгуулсан. Бас “Чиний нуруу юм дуулгах нуруу байна шүү” гэхийг сонсоод хүүхэд шиг хөөрсөн байх. Хүн чинь урмын амьтан юм билээ. Голоод байсан хүндээ баярлаж талархсанаа илэрхийлээд өрөөнөөс хурдхан гарч юу болсноо нөхөртөө хэлсэн. Энэ нь “Стронг” клубийн Х.Энхболд багштай уулзах эхлэлийг тавьсан.  
-Мэргэжлийн дасгалжуулагчтай болоод удаагүй улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох зорилготой хэлэхэд хэрхэн хүлээн авсан бэ?
-Би багшид “Танай клубт хичээллээд улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцмоор байна” гээд шууд л хэлсэн. Өөрөө ч  “Хэцүү болов уу, яана аа” гэж ерөөсөө бодоогүй. Анхнаасаа л ийм зүйл миний амьдралд тохиолдох байсан юм шиг үйл явдал өрнөсөн. 
-Гэхдээ та хүүхэд байхаасаа бяртай байсан юм уу. Хэр баргийн хүн хэдэн сар хичээллээд тэмцээнээс хүссэн үр дүнгээ үзэж чадахгүй?
-Би эмээ өвөөгийндөө, Дорноговь аймгийн Сайншандад өссөн. Бусдын адил уус зөөнө. Дөчийн бидонтой усыг ажрахгүй өргөдөг хүүхэд байв. Магадгүй тэгээд бяр суучихсан юм болов уу. Багын тэнхээтэй байсан. Түүнээс биш өмнө нь спортоор хичээллэж байсан биш, хүчний бэлтгэлээс хол өссөн.  
-Хагас жил хүрэхгүй хугацаанд өдөр болгон шахуу бэлтгэл хийсэн байх. Анх зорьсончлон пауэрлифтингийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээндээ оролцож чадсан уу?
-Улсын аварга шалгаруулах тэмцээний 40-өөс дээш насныхан оролцдог мастер ангилалд штангтай суултаар алт, үндсэн таталтаараа хүрэл медаль хүртсэн. Сар гаруйн дараа хэрэглэлтэй пауэрлифтингийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээн Эрдэнэт хотод болоход нь мөн оролцсон. Энэ тэмцээний эхний гурван байрт шалгарсан тамирчин Ази, Африк, Номхон далайн тэмцээнд явах байсан учраас заавал оролцохыг хүссэн. Хэдийгээр зориулалтын хувцас, хэрэглэл байхгүй ч оролцоод хүрэл медалийн эзэн болж байв. Ингээд би зорьсон тэмцээндээ оролцож Ази, Номхон далай, Африк тивийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс алтан медаль хүртсэнээс гадна "Шилдэг тамирчин" өргөмжлөл хүртсэн юм. 

Санаанд нь багтаж байвал заяанд нь ч багтана

-Нялх биетэй, төрөөд удаагүй мөртлөө хүнд штанг өргөхөд хүндрэл үүсээгүй юү?
-Цуцах, няцах зүйл байгаагүй. Анхнаасаа зорьсон болохоор шантрах мэдрэмж ч төрөөгүй. Би зорьсон л бол заавал ард нь гардаг. Тэмдэглэл хөтөлж, төлөвлөгөөний дагуу явна. Төдөн сард улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд орно. Дараа нь дэлхийн аварга болно гээд биччихдэг. “Санаанд нь багтаж байвал заяанд нь ч багтана” гэсэн үг байдаг. Ингэж би өөрийгөө зоригжуулдаг, өөртөө итгэдэг. Ер нь би үгэнд маш их ач холбогдол өгдөг. Санаанд нь багтаж байгаа бол заяанд нь багтана гэдгийг биеэрээ мэдрээд явж байна. 
-Ази, Номхон далай, Африк тивийн аварга шалгаруулах тэмцээний дараа том даваа таныг хүлээж байсан. Дэлхийн аварга болохын тулд бэлтгэлээ хэрхэн чамбайруулсан бэ?
-Долоо хоногийн дөрвөн өдөр бэлтгэл хийхдээ нэг ч удаа таслаагүй. Ажил төрлөө бүгдийг нь хойш тавьж байгаад зөвхөн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээндээ бэлдсэн. 365 хоногийн 200 гаруй хоногт бэлтгэл хийчихээд дэлхийн аварга болохгүй бол яах юм бэ. Хүн өөрийгөө хуурч болохгүй. Тиймээс аливаа зүйлд зориулсан цагаа бүрэн дүүрэн ашиглах хэрэгтэй. Бэлтгэл хийнэ гэсэн бол бэлтгэл л хийнэ гэсэн үг. Тэгэхгүй зааланд ирчихээд цаг явахыг хүлээж байгаа нь зарим хүнээс анзаарагддаг. Хүний өмнөөс бэлтгэл хийж байгаа юм шиг арай гэж тоогоо дуусгаад арилж оддог. Энэ чинь өөрийгөө хуурч байгаа хэрэг. “Хийвэл тултал хий, хийхгүй бол өөрийгөө битгий хуур” гэсэн зарчмаар явах нь хамгийн зөв.  
Миний хувьд гурван тивийн аварга болоод ирсний дараахан багшдаа мастеруудын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцмоор байгаагаа хэлсэн. Тухайн үед Улсын баяр наадам болоод хүмүүс хөгжил хөөрөөр дүүрэн байсан ч би тэмцээнийхээ бэлтгэлээ эхлүүлсэн. Миний энэ байдлыг ээж маань ойлгодоггүй. “Баяр наадам болоод хүмүүс баярлаж байхад бэлтгэл хийх гээд явдаг чам шиг хүн байхгүй” гэж хэлдэг байв. Харин бусад нь намайг пауэрлифтингийн спортод донтчихсон байна гэсэн. Бэлтгэл хийгээд байхаар улам дурладаг нь спортын онцлог. Энэ ямар нэг дон биш, амжилтын төлөө тууштай яваагийн илрэл гэж би хувьдаа боддог. 
-Гэхдээ энэ мэдрэмжийг та нар л ойлгохоос өөр хүн мэдэх боломжгүй. Ялангуяа спортоор хичээллэж үзээгүй хүн хэзээ ч ойлгохгүй?
-Цаг хугацааны явцад ойлгодог хүн байдаг. Ийм нэгэн жишээ нь миний ээж. Анхандаа намайг яагаад спортоор хичээллээд байгааг ойлгодоггүй, ойлгохыг ч хүсдэггүй байсан. 2023 онд Цагаан сарын өмнө, битүүний өдөр бэлтгэл хийгээд явж байхад ээж маань уурлаж байсан. Цагаан сар болох гэж байхад бууз, салатаа хийгээгүй гэж зэмлэсэн удаа бий. Миний дотроо юу гэж бодож байгааг тэр хүн мэдэхгүй. Тиймээс тухайн үед би чимээгүйхэн гараад явж байсан юм. Гэтэл намайг дэлхийн аварга болоход ээж минь баярын нулимстай угтсан. Тэр үед “Ээж нь дахиж юу ч хэлэхгүй. Миний охин бэлтгэлээ хий” гэсэн шүү. 
-Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцохын өмнөх таны хувийн амжилт ямар байв?
-Би бэлтгэл дээр авч байгаагүй жингээ ихэвчлэн тэмцээний үеэр авдаг. Багш “Тэмцээний үеэр Зулаагийн техник гүйцэтгэл сайтай болдог” гэж хэлдэг. Тэмцээний үеэр хор шар хөдөлдөг юм уу. Сонин нөхцөл байдалд орчихдог юм. Манай багш ч их гайхдаг. Сүүлд оролцсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр ч гэсэн адилхан байсан. Тамирчид техникт суурилахаас дураараа өргөнө гэвэл худлаа. Хөлийн тавилт, нуруу засахаас эхлээд бүгд техниктэй байдаг. 
-Бүх дэлхийн шилдэг тамирчдын дунд байхад ямар мэдрэмж төрсөн бэ. Бодлоосоо хуваалцаач?
-Анх улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд орохын өмнө багштайгаа бэлтгэл хийж байхдаа их эмээж байснаа санадаг юм. Уг нь багадаа дуулдаг байсан. Сургуулиас зохион байгуулдаг уралдаануудад оролцож нүүр хагарсан ч ичимхий хэвээрээ. Олон удаа тайзан дээр гарсан ч анхны мэдрэмжээсээ салдаггүй төвөгтэй зантай. Тэр үед багш маань “Тэмцээнд ороход хүн бүр сандардаг” гээд сэтгэл зүйгээ удирдаж сурах даалгаврыг багшаасаа авсан. Гэсэн ч сандарсан хэвээрээ, олон хоног дутуу нойртой явсан. Тэгж тэгж Спортын төв ордонд тэмцээндээ оролцохоор очиход миний бүх айдас алга болсон. Бэлтгэл хийдэг орчинтой төстэй байсан учраас сандрал арилсан байх. Дээр нь тайз засаагүй, олон хүн өөдөөс харж суухгүйг хараад баярласан. Түүнээс хойш оролцсон тэмцээнүүддээ ямар ч сандралгүйгээр орсон. 

Ажил чоно биш, уул руу зугтаахгүй

-Хүн бүр зорилготой боллоо гээд тууштай байх нөхцөл бололцоо үгүй. Танд таныг дэмждэг гэр бүлийнхэн байгаа учраас өнөөдөр ч амжилтаа бататгахаар тэмүүлж байна?
-Ажил чоно биш, уул руу зугтаахгүй. Хүн хүсвэл өөртөө зав гаргадаг л юм билээ. Хуучин Зулаа ч гэсэн завгүй байсан. Фитнест ч явах завгүй хүн. Тэгсэн хэрнээ наргиж цэнгэхэд цаг гаргадаг хүн байжээ. Хол ойрын сонин хачнаас яриад суухаараа хэдэн цаг өнгөрснийг ч мэддэггүй. Тэгээд өөрт нь хэрэгтэй юм хэлэхээр “Завгүй, толгой тархиа амраана” гэж хэлдэг. Тэр цагийг би өөртөө зориулсан, пауэрлифтингээр хичээллэж зорилгоо биелүүлэхээр бэлтгэл сургуулилалтаа хийж байна.
Би одоо 44 настай. Намайг 39 настай төрөхөд хүмүүс хөгшин гэснийг сонсоод үнэхээр муухай санагдсан. Хүн хэзээ ч өөрийгөө хөгшин гэж боддоггүй. Эргээд бодоход бид л өөрсдийгөө хөгшрүүлээд байгааг ойлгосон. Тиймээс үүнийг сөрж хүн хүсвэл хэзээ ч шинээр эхлүүлж болдгийг харуулахыг хүссэн. Өөрт ногдсон цаг хугацаандаа өөрийнхөө төлөө хийж бүтээгээд явбал гоё байхгүй юу. 
-Тамирчин хүний хамгийн чухал зүйлийг юу гэж боддог вэ?
-Гол нь сахилга бат. Би айлын том нь. Эрэгтэй дүү нарынхаа үлгэр дуурайл нь байхыг хүсдэг.  
-Таныг сэтгэл зүйн түвшинд өөрийгөө бэлдэж чаддаг тамирчин гэдгийг ярианаас чинь ойлголоо. Ялангуяа тэмцээний үед өөртэйгөө ажиллаж болдгийн жишээ та юм байна?
-Би тэмцээн шүүх эрхтэй болоод арай л хоёр жил өнгөрөөгүй байна. Зарим тэмцээний үеэр тамирчид “Чи чадах ёстой шүү” гэж хэлээд гарч байгаа нь харагддаг. Мэдээж хүн хүний хүлээн авах байдал ондоо, хариу үзүүлэх байдал нь ч ялгаатай. Гэхдээ өөрийгөө хэтэрхий их хүчлээд яах юм. Штангийг хараад цаас гэж төсөөлөөд өөрчлөгдөхгүй нь тодорхой. Би ч гэсэн “Зулаа чи чадна шүү, уйлж болохгүй” гэж өөртөө хэлж байсан удаа бий. Гэхдээ хүнд уйлах үе олон гарна, зовох эсэх нь ч үнэндээ санаснаар болохгүй. Гурван хүүхдийн ээж Зулаа амьдралд юу эсэхийг үзэх вэ дээ. “Биеэ засаад гэрээ зас. Гэрээ засаад төрөө зас” гэдэг. Хүн өөрийгөө хуурахгүй л бол болохгүй зүйл гэж байхгүй. Манай өвөө эмээ хоёр “Арван хар нүглээс хамгийн бэрх нь сэтгэлийн нүгэл” гэж хэлдэг байсан. Би хүн эцсийн амьсгаа авахдаа хүртэл сэтгэлийн нүгэлгүй байгаасай гэж хүсдэг. Хүнтэй нөхөрлөхдөө, ажил хийхдээ, ер нь бүх зүйлд сэтгэлээсээ хандах нь чухал. 

Би энэ ярилцлагаараа хүн бүхэнд боломж байгааг хэлэхийг хүссэн юм. Монголд пауэрлифтингийн спортыг хөгжүүлээд 20 гаруй жил болж байна. Энэ хугацаанд хичээллэсэн олон тамирчин байхад тэдний дэргэд цөөхөн жил хичээллэсэн би дэлхийн аварга болоод энэ спортоор хичээллэх ийм тийм гэж яривал хүмүүс юу гэж бодох вэ. Хамгийн гол нь өөртөө цаг гаргаад энэ төмрийг өргөөд байвал булчин чинь мэдэрнэ, сууж өгнө. Дээр нь бид хоол хүнсэндээ мах ихээр хэрэглэдэг, эрс тэс уур амьсгалтай нөхцөлд амьдардаг болохоор пауэрлифтингийн спорт биднээс хол биш. Хэцүү гээд яривал хэн хичээллэх юм бэ. Хүн бүр тамирчин болох албагүй. Хүссэн цагтаа спортоор хичээллээд биеийнхээ булчинг өв тэгш хөгжүүлээсэй гэж боддог. Үнэхээр чаддаг бол ээжийгээ ч гэсэн пауэрлифтингээр хичээллүүлмээр л байна. /инээв/
-Тамирчин болсон та өөртөө таалагдаж байна уу?
-Үр хүүхдүүддээ үлгэр дуурайлтай сайхан байна. Намайг хараад охин маань спортоор хичээллээсэй. Залуус пауэрлифтингээр хичээллэсэй. Дэлхийд пауэрлифтингийн спорт маш хурдацтай хөгжиж байна шүү дээ. 
-Тамирчны хувьд одоо таны санаанд юу багтаж байна вэ?
-Чадна гэж бодсон цэг рүүгээ л зүтгэх байх. “Дэлхийн аварга боллоо, одоо болоогүй юм уу” гэж хэлэх биз. Тэр хамаагүй. Дэлхийн аварга болсон амжилтаа бататгамаар байна. Би багшийнхаа итгэлийг алдаж болохгүй. Энэ хүн миний төлөө цаг хугацаагаа зориулж байхад би хариуцлагатай байх ёстой. Нөхөр маань миний бэлтгэлд анхаарахгүйгээр тэмцээнд оролцож болно. Гэтэл намайг “Ид үе дээрээ хүссэн тэмцээндээ ор” гэдэг. Тэгэхээр нь би “Чи миний энэ цаг үеийг оргилуун дарс бууддагтай адилхан гэж бодож байна уу” гэж хошигнодог юм. Ингэж ойлгодог гэр бүлтэй учраас би зорьсондоо хүрч чадна гэдэгт итгэлтэй байдаг.

 Б.Сэлэнгэ

 Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №005/24632/