М.Заяа:И.С.Бахын бүтээлийг ямар байдлаар тоглох ёстойг мэдрүүлэхийг хүссэн юм

Хаан хуурыг эзэмшиж улам төгөлдөршихөөр зорин буй мэргэжлийн хөгжимчдөөс энэ дугаартаа Мандахсүрэнгийн Заяаг онцлон ярилцлаа. Өдгөө Герман улсад суралцаж буй түүнийг оны өмнө зохион байгуулсан Ф.Шопены нэрэмжит олон улсын төгөлдөр хуурчдын IV уралдаанд авьяас чадвараа сорихоор ирэхэд нь уншигчдадаа уулзуулахаар зорьсон билээ. М.Заяагийн ур чадвараа сорьсон тэмцээний “А” ангилалд голдуу төгөлдөр хуурын багш, мэргэжлийн хөгжимчдөөс бүрдсэн бөгөөд тэрбээр өөртөө итгэлтэй байж тэргүүн байрт шалгарсан юм.

 -Хүүхэд ахуйдаа сонсоод хамгийн их таалагдсан бүтээлээс тань эхлэн ярилцъя. Онолын хичээл үзээгүй зөвхөн сонсгол, мэдрэмждээ хөтлөгдөн сонссон хөгжмийн бүтээлийн автор нь хэн байв?

-Сонгодог хөгжимтэй дөнгөж танилцаж байсан таван настай би телевизээр “Keane” хамтлагийн “Everybody’s Changing” дууг сонсоод үл мэдэх ер бусын мэдрэмж авч билээ. Энэхүү амьд хөгжмийн аялгуу миний сэтгэлд гүн хоногшиж, яг л үүлэн дээгүүр хөвж, цуурайтаж буй мэт санагдсан нь тодхон. Харин удалгүй Дебюссийн “Clair de Lune”-ийг санамсаргүй олж сонсоход энэ мэдрэмж дахин төрсөн. Үүнээс хойш сонгодог хөгжимд илүү татагдаж, Дебюссийн ертөнцөд улам дурлах болсон юм.

-Хүрээлэн буй орчин, даган дуурайдаг гэр бүлийн хэн нэгэн нь хөгжимчин учраас багаасаа хаан хууртай нөхөрлөсөн үү. Эсвэл хэн нэгнээс үл хамааран хийсэн сонголт таныг мэргэжлийн төгөлдөр хуурч болох замд хөтөлсөн юм уу?

-Ээж минь төгөлдөр хуурч, багш мэргэжилтэй нэгэн. Намайг гэдсэнд нь байхад л өдөржин хөгжим давтаж суудаг байсан гэж ярьдаг юм. Тиймээс багаасаа хөгжим, бүжигт дуртай, эрч хүчтэй хүүхэд байсан болов уу гэж боддог. Монголд ирсний дараахан ээж намайг Хөгжим бүжгийн коллежид шалгуулахаар дагуулж очсон. Миний авьяасыг анх олж харсан хүмүүс бол ээж, аав, багш гурав минь. Тэд л таван настай балчир охиныг хөгжмийн ертөнцөд хөтлөн оруулсан.

-Хамгийн анх хэний, ямар нэртэй бүтээлийг төгөлдөр хуураар тоглож байв?

-Анх тоглож сурсан аялгуу бол хүүхдийн дуу “Маамуу нааш ир”. Харин төгөлдөр хуурын анхан шатны сургалтаа дуусгаад П.И.Чайковскийн “Детский альбом” цомгийн Болезнь куклы /Өвчтэй хүүхэлдэй/ хэмээх гунигтай бүтээлийг тоглож байлаа. Нэг өдөр гэртээ давтаж суухдаа хөөрхий хүүхэлдэйг өрөвдөөд уйлж байсан санаанд орж байна.

-Хөгжим бүжгийн коллежид элссэний дараа тоглож үзэхийг хүссэн хөгжмийн бүтээл хэнийх байсан бол?

-Коллежид анги дэвшихийн хэрээр тоглож буй зохиолууд улам бүр хүнд, хэцүү болж эхэлсэн ч аялгуу, гармонийн хувьд илүү сонсголонтой, сэтгэл догдлуулам болсон. Долдугаар ангидаа Итали улсын төгөлдөр хуурчдын уралдаанд оролцсон тэр зуны орой нэг оролцогчийн тоглолт сэтгэлийг минь ихэд хөдөлгөсөн. Үзэгчдийн дунд сонсож суусан би аялгууг нь даруй цээжилж, дараа нь багшаасаа ямар зохиол болохыг лавлаж билээ. Тэрхүү бүтээл нь Дебюссийн “La fille aux cheveux de lin” /Алтан шаргал үстэй охин/ байв. Өмнө нь таван настайдаа сонссон “Everybody’s Changing” дуугаас авсан мэдрэмжээ би тэр зуны орой дахин мэдэрнэ гэж төсөөлөө ч үгүй байсан. Энэ зохиолыг арван жилдээ тоглохыг маш их хүсэж, чөлөөт цагаараа бие даалт болгож тоглодог байсан.

-Та мэргэжлийн багшаа танилцуулаач.  Хөгжмийн ертөнцийг, сонгодог урлагийн зах зухаас ойлгоход энэ хүний нөлөө их байсан болов уу?

-Намайг хөтлөн сонгодог урлагаар 12 жил хамтдаа шат ахин алхсан хүн бол Монгол Улсын Гавьяат багш, хүндэт профессор Д.Тунгалаг багш маань билээ. Д.Тунгалаг багш маань Хөгжим бүжгийн дунд сургууль төгсөөд Украин болон Герман улсад мэргэжил дээшлүүлэн суралцаж 43 дахь жилдээ Монгол Улсын консерваторид төгөлдөр хуурын багшаар ажиллаж байна. Манай багш Монгол Улсад хамгийн анх удаа зургаан төгөлдөр хуур дээр 12 төгөлдөр хуурчтай Төгөлдөр хуурын хоршил, чуулбар тоглолтыг 2024 онд өөрийн биеэр удирдаж хийсэн. Таван настай балчир Заяаг шалгаж өөр дээрээ авч, 17 настай шилдэг уран бүтээлч сурагч, шилдэг сурагч Заяа болгон төгсгөж байсан. Бид хамтдаа гуравдугаар ангиасаа эхлээд жил бүр олон улсын тэмцээн болгонд идэвхтэй бэлдэн оролцож, Гран-пригаас эхлээд тусгай байр хүртэлх бүх шагналыг авч байжээ.

-Хөгжмийн орос дэг сургуулиар сууриа тавьсан таны шинэ ертөнцтэй танилцсан үе Германыг зорьсон цаг хугацаа байсан байх. Сэтгэл дүүрч, нүд сэргэсэн үү?

-Хөгжим бүжгийн коллежийг 2019 онд төгсөөд гурван жилийн дараа Германы Франкфурт хотын Хөгжим, соёлын дээд сургуульд профессор Eike Wernhard-ийн удирдлага дор суралцахаар болов. 2022 он бол миний хувьд хамгийн их өөрчлөлт, шинэ сорилтыг авчирсан жил байсан. Монголд олж авсан мэдлэгээ Германд ахин эхнээс нь өөр өнцгөөс харж, шинэ арга барилаар судалж эхэлсэн юм. Хамгийн их цочролд оруулсан зүйл нь хоёр орны хөгжмийн боловсролын ялгаа байлаа. Монголд би бүтээл бүрийг хөгжим талаас нь, мэдрэмжээрээ тоглодог байсан бол Германд ирээд “Яагаад ингэж тоглох ёстой вэ” гэдэг асуултад хариулах хэрэгтэй болдог болсон. Зохиолчийн амьдрал, тухайн үеийн төгөлдөр хуур хөгжмийн хөгжил, эрин үеийн онцлог зэргийг нарийн судалсны дараа л бүтээл рүүгээ ордог. Энэ ялгааг би дараах зүйрлэлээр тайлбарлах дуртай. Монголд би яг л мэдрэмжээрээ амттай хоол хийдэг гэрийн эзэгтэй байсан бол Германд орц бүрээ нарийн тооцож, төгс амтыг гаргахыг хичээдэг тогооч болсон мэт санагддаг. Гэхдээ эцсийн эцэст аль аль хоол нь л амттай шүү дээ.

-Германд хүрээд багагүй хугацаа өнгөрчээ. Хичээлийнхээ хажуугаар монгол хөгжимчидтэй хамтран тоглож байна уу?

-Гурван жилийн хугацаанд Германы Ингольштадт хотын “Хөх Монгол” хамтлаг, Дюссельдорф хотын Соёл сургуулийн морин хуурын чуулгатай хамтран Герман даяар монгол хөгжмийг сурталчлах, Германд төрж өссөн хүүхдүүдэд өв соёлоо таниулах ажилд оролцож байна. Энэ зун мөн Морин хуурын наадам Ингольштадт хотноо зохиогдох бөгөөд морин хуурын суралцагч нартай хамт тоглоно.

-Та Монголд зохион байгуулдаг Ф.Шопены нэрэмжит олон улсын төгөлдөр хуурчдын уралдааныг зорин ирж оролцоод тэргүүн байрт шалгарсан. Өөрийгөө сориод үзье гэж бодов уу, эсвэл төрөлх сургуулийнхаа уур амьсгалыг дахин нэг мэдэрье гэж зорин ирэв үү?

-Би 2021 онд Монгол Улсад зохион байгуулсан Ф.Шопены нэрэмжит уралдаанд оролцож, тусгай байранд шалгарч байлаа. Тухайн үед би gap year буюу завсарлага авч, ганцаараа бэлтгэл хийж, бие даан оролцсон нь томоохон сорилт болсон. Харин энэ удаа багшийн удирдлага дор бэлдэн оролцсоноос гадна Германд өөр арга барилаар сурч байгаагаараа их онцлог байсан. Тиймдээ ч зорилго маань 2021 оны Заяатай 2024 оны Заяа өрсөлдөж, хэр их өсөж шат ахиснаа харах байв. Түүнээс гадна И.С.Бахын бүтээлийг зөвхөн Герман, Австри зэрэг оронд л хамгийн төгс заадаг гэж би боддог. Тиймээс энэ удаад хүрэлцэн ирсэн хүмүүст И.С.Бах яг ямар байдлаар тоглох ёстой вэ гэдгийг мэдрүүлэхийг, сонсуулахыг хүссэн юм.

-Франкфурт хотын Хөгжмийн их сургуулиа төгсөөд эх орондоо ирж ажиллах уу?

-Франкфуртын Хөгжим, соёлын дээд сургуулиа төгсөхөд нэг жил үлджээ. Харин цаашид магистр болон Konzertexamen (Европ дахь төгөлдөр хуурын хамгийн дээд зэрэг) зэрэг хөтөлбөрүүдэд суралцахаар төлөвлөж байна. Хэдий ойрын арван жилийн хугацаанд Монгол Улсад очин, ажиллахгүй ч энд сурсан бүх чадвар мэдлэгээ дараагийн үедээ өвлүүлэн зааж сургах нь миний ирээдүйн зорилго, төлөвлөгөөнд зүй ёсоор багтаж байгаа. Тэр хүртэл Монгол Улс сонгодог урлагаа илүү их ойлгож, дэмжиж, бүхий л бололцоогоор нь хангаж бэлтгээсэй гэж хүсэж байна.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Б.Сэлэнгэ

 Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №006/24633/