“Ноорог”-ийн хэрүүлтэй, ноцтой мэдээлэлтэй 7 хоног

Хаа сайгүй хаврын урь орж, үндэстэй бүхэн дэлгэрч, үртэй бүхэн цэцэглэх сайхан цаг айсуйг илтгэж байна. Сар шинийн баяр, Мартын 8, Монгол цэргийн өдөр гэсэн шил дарсан  баяруудын хөл татарч,  хаврын тариалалт, хичээл сургуульдаа анхаарах цаг болсныг ч бидэнд давхар сануулав.  Монгол төрийн тэргүүн  төв Европт хийсэн айлчлалаа дуусгаад эх орондоо ирлээ. Харин анхны хаврын чуулганыхаа нээлтийг хийсэн УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан зөрөөд  Их Британийн Парламентын Нийтийн танхимын дарга, Эрхэмсэг ноён Линдзи Хойлын урилгаар  Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад айлчлахаар эх орноосоо мордлоо. Их Британи  бол  Монголын худалдааны 10 гол түншийн нэг. Тус улсаас Монголд оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өнгөрсөн 2024 оны байдлаар/ 700 сая орчим ам.долларт хүрсэн байна. Харин гадаад худалдаа 70 орчим сая ам.доллароор хэмжигдэж байна. УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан хоёр улсын худалдааны эргэлтийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр Парламентын Нийтийн танхимын дарга, Эрхэмсэг ноён Линдзи Хойлтой уулзах үеэрээ ярилцаж, Их Британийн технологийн компаниудад ажиллаж буй монгол залуустай уулзжээ.

Монголын эдийн засгийг солонгоруулах тухай яриа олон жил яригдаж байгаа ч бодит байдал дээр биеллээ олж чадахгүй, нүүрс, зэсэн дээр тогтож байгаа. “Дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ огцом уналаа” хэмээн  эдийн засагчид түгшүүрийн харанга дэлдэж эхэлсэн.  Үүнээс үүдэн УИХ-ын зарим гишүүн Улсын төсөвт тодотгол хийх шаардлагатай гэсэн байр сууриа илэрхийлж эхлэв. Гэвч үүнийг Сангийн сайд  Б.Жавхлан эрс  үгүйсгэж байна. Тэрбээр  өнгөрөгч долоо хоногт МАН-ын бүлгийн гишүүдэд мэдээлэл хийх үеэрээ “Төсвийн орлогын гүйцэтгэл эхний хоёр сарын байдлаар 11 хувьтай байгаа. Тодруулбал,  4.1 их наяд төгрөгийн орлого орсон. Төлөвлөгөөт орлогынхоо 95 хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Өөрөөр хэлбэл, төлөвлөгдсөн төсвийн бүх хөрөнгө оруулалт, урсгал зардал, санхүүжилтээ бүгдийг аваад хэвийн явж байна. Төсөвт тодотгол хийх үү гэдэг асуудал гарч ирж байгаа. Төсвийн тодотгол хийхэд таван нөхцөл байдаг. Эдгээр таван нөхцөлөөс аль нэг нь бий болбол Засгийн газар төсөвт тодотгол хийх хууль өргөн бариад УИХ хэлэлцэх эрх үүсдэг. Одоогоор ийм нөхцөл үүсээгүй.  Түүхий эдүүдээс нүүрсний үнэ унаснаас алт, зэс, төмрийн хүдрийн үнэ боломжийн, бидний тооцоолсноос ч өндөр байна. Жишээлбэл, төсөвт алтны үнийг 1850 ам.доллароор авсан,3000 ам.доллар хүрсэн. Зэсийг төсөвт 7500 ам.доллароор авсан 9800 ам.долларт хүрсэн. Төмрийн хүдэр бидний тооцоолсноос хавьгүй өндөр үнэтэй байна. Нүүрсний үнэ дунджаар 80 орчим ам.доллар байна. Хэрвээ бүтэн жил нүүрсний үнэ 80 ам.доллар дээр байгаад Засгийн газар зардал, хөрөнгө оруулалт дээр хэмнэлт гаргахгүй, хөрөнгө оруулалтаа эрэмбэлэхгүй орлого талдаа экспорт нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авахгүй байлаа гэхэд нийтдээ жилийн эцэс рүү 1.5 голчтой төсвийн алдагдал үүсэхээр байгаа. Төсвийн хуульд зааснаар төсвийн алдагдал ДНБ -ийн гурван хувьд хүрсэн нөхцөлд орлогоос шалтгаалсан тодотгол хийх нөхцөл үүснэ гэж заасан. Хамгийн муу тооцооллоор 1.5 хувийн алдагдал үүснэ. Тэгэхээр жилийн хагаст орлогоос хамарсан тодотгол хийх нөхцөл үүсэхгүй” хэмээн мэдэгдлээ.  Нүүрсний үнэ, нийлүүлэлттэй холбоотой асуудалд Засгийн газар ч анхаарал хандуулж байгаа бололтой.  Тухайлбал, өнгөрөгч долоо хоногийн Засгийн газрын хуралдаанаар  Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр зарим арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Ерөнхий сайд үүрэг болгожээ. Төрийн өмчит компаниудын 2025 онд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалтаас мега төслүүдээс бусад төслийг эрэмбэлж, зарим зардлыг хойшлуулах зохицуулалт хийх, хил дээрх нүүрсний овоолгын асуудлыг шийдвэрлэх, “Ханги-Мандал” чиглэлийн төмөр замын холболтын бүтээн байгуулалтын ажлыг гүйцэтгэж, боомтын нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, “Алт-3” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, алтны үйлдвэрлэл, экспортыг нэмэгдүүлэх, нүүрсний тээвэрлэлтийг оновчтой зохион байгуулах, БНХАУ-ын талтай экспортын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч ажиллахыг Засгийн газрын гишүүдэд даалгав. Мөн мах, гурил, хүнсний ногоо зэрэг хүнсний гол нэрийн бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтийн тогтвортой өсөлтийг хангаж, үнийн өсөлтөөс сэргийлэхэд чиглэсэн арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг даалгаж Засгийн газрын тогтоол гаргахаар тогтлоо. Жил бүрийн хавар Улаанбаатар хотод нөөцийн мах тойрсон хэрүүл үүсдэг. Энэ жилийн хувьд  нийслэлийн хэмжээнд 446 дэлгүүрт нөөцийн мах худалдаалж байгаа бөгөөд  одоогийн байдлаар 143.9 тонн мах худалдан борлуулаад байгаа юм байна.

Өнгөрөгч долоо хоногийн хамгийн шуугиантай мэдээлэл бол "Ноорог" медиагийн ажлын байранд нэгжлэг хийж, ажилчдыг нь шөнөжин байцаасан асуудал байв. “Ноорог креатив” ХХК-ийн захирал О.Уламсайхан “Фэйсбүүкийн чатаар хуурамч нэртэй, хуурамч хаягаар илгээсэн мэдээллийн дагуу гомдлыг нь хүлээн авч, Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаныхан манай сайтын ажилтнуудыг байцаан, шалгаж байна.  Бид Монголд сонгууль хэрхэн болдог тухай кино хийсэн. Гэтэл киноны гол материалыг хадгалсан байсан “HARD”-уудыг хураан авсан. Ямар эд зүйл хураан авсан бүртгэл мэдээлэл ч алга. Бүх хүний хувийн эд зүйлсийг хураан авсан. Утсаа ч хүртэл хураалгасан тул өмгөөлөгч хуульч авах эрхээ эдэлж чадсангүй. Бид 80 сая төгрөгийг баримтат кино хийхдээ зарцуулсан. Энэ мөнгийг олон нийтийн хандиваар босгосон гэж мэдэгдсэн. Энэ мэдэгдэл уншигчид төдийгүй улстөрчид,  сэтгүүлчид  анхаарлыг татаж, хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай асуудал хөндөгдөж, Засгийн газрын хуралдаан дээр Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд мэдээлэл өгөхөд хүрэв.  Тэрбээр  “Энэ хүрээнд шалгагдаж байгаа нэр бүхий хүмүүс 2024 оны зургадугаар сараас эхлэн Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн холбогдох зүйл ангиудаар шалгагдаад явж байсан. Энэ бол гэнэт болсон үйл явдал биш. Одоо хүртэл шалгагдаж байна.  Цагдаагийн байгууллагаас авсан мэдээллээр шалгагдаж байгаа хүний зургаан дансаар нийтдээ 9.3 тэрбум төгрөгийн цахим мөрийтэй тоглоомын гүйлгээ дамжсан байна. Үүнтэй холбоотойгоор 2024 оны есдүгээр сараас эхлэн Эрүүгийн хэргийн заалт буюу бусдыг амиа хорлоход хүргэсэн заалтаар шалгагдаж байгаа. Цаана нь хохирогч байгаа шүү. Энэ мэдээллийг баталгаажуулсны үндсэнд олон нийтэд мэдээлэл өгч байна” хэмээн мэдэгдлээ.  Хэрвээ Хууль зүйн сайд үнэн бодит мэдээлэл өгсөн бол С.Сүхболд тэргүүтэй УИХ-ын эрхэм гишүүд хууль хүчний байгууллагын үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийг оролдсон, худал мэдээлэл түгээсэн хэрэгт буруутгагдах болж байгаа юм. 

Мөн үүний зэрэгцээ цахим орчинд Эрүүл мэндийн яамны Эс, эд, эрхтэн шилжүүлэн суулгах үйл ажиллагааг зохицуулах албаны даргаар ажиллаж байсан эмч П.Батчулуунтай холбоотой асуудал  шуугиан тариад байна. Түүнийг  хүний эд эрхтнийг зөвшөөрөлгүй авсан үйлдэлд гэм буруутайд тооцон, өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 20-ны өдөр шүүхээс 2.6 жилийн ял оноосон.  Өнгөрөгч долоо хоногт Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн Давж заалдах шатны шүүх түүний гомдол болон өмгөөлөгчийн хүсэлт зэргийг хэлэлцэж, П.Батчулуунд оноосон 2.6 жилийн ялыг хэвээр үлдээн шийдвэрлэсэн нь олон нийтийн бухимдлыг дагуулж, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс түүнд уучлалт үзүүлэхийг шаардаж, эмч нар хэвлэлийн бага хурал зарлаж, Эрүүл мэндийн сайд ч тэдэнтэй санал нэг байгаагаа илэрхийлэв.  Энэ хэргийн талаар тодруулбал, Зам тээврийн ослын улмаас ГССҮТ-д эмчлүүлж байхдаа нас барсан иргэн А тархины үхэлтэй нь тогтоогдож, ар гэрийнхэн нь амьгүй донор болгохыг зөвшөөрсөн тул түүний хоёр бөөр болон элгийг бүтнээр судаснуудтай нь авчээ. Энэ үйл явдал 2023 оны наймдугаар сард болсон. Харин мөн оны есдүгээр сард амьгүй донор болсон талийгчийн ар гэрээс эмч нар элэг, бөөр, шөрмөснөөс гадна тойгийн яс, шаант зэрэг эд эрхтнийг зөвшөөрөлгүй авсан гэдэг гомдол гарч, хэргийг цагдаагийн байгууллагаас шалгаж эрх зүйн үе шаттай явсаар хоёр шатны шүүхийн шийдвэр гараад байгаа юм. Энэ хэрэг гарснаас хойш амьгүй донор олдохоо байсан тухай өвчтнүүд ч ярьж байна. Энэ бүхнээс харахад Монгол Улс Донорын тухай хуулиа эргэж харах цаг болсон бололтой.

Б.Нүүдэл

Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №011/24638/