БРИКС хүрээгээ тэллээ

БРИКС-ийн 15 дахь удаагийн дээд хэмжээний уулзалт Йоханнесбург хотноо боллоо.  Энэхүү дээд хэмжээний уулзалтад дэлхийн  хүн амын талыг багтаасан улс орны удирдагчид оролцсон юм. Бразилын Ерөнхийлөгч Лула да Силва, ОХУ-ын Гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров, Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Нарендра Моди, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин, Өмнөд Африкийн Ерөнхийлөгч Сирил Рамафос нарын уулзалт олон улсын анхаарлын төвд байлаа. Олон улсын эрүүгийн шүүхээс баривчлах тушаал гаргасан учир Оросын төрийн тэргүүн Владимир Путин биечлэн оролцоогүй, түүнийг Гадаад хэргийн сайд нь төлөөлжээ. Кремлийн удирдагч цахим илтгэлдээ Украинд дайн дэгдсэн нь зарим улс орны  колоничлолын бодлоготой холбоотой гэсэн байна. Тэдний дэлхийн ноёрхлыг хадгалах хүсэл эрмэлзэл нь 2014 онд Украинд төрийн эргэлт хийхэд хүргэж,  хямрал үүсгэжээ. Үүнд Орос улс хариу өгөх ёстой байсан гэнэ. В.Путин  “Орос улс ард түмнийхээ соёл, уламжлал, хэл, ирээдүйгээ хадгалахын төлөөх тэмцэлд  дэмжлэг үзүүлэхээр шийдсэн” гэжээ.  Мөн тэрбээр БРИКС-ийн дээд хэмжээний уулзалтыг олон улсын эрх зүй, НҮБ-ын дүрэмд суурилсан дэлхийн дэг журам болон ард түмний бие даан хөгжих эрхийн төлөө гэдгийг онцолжээ.  Ерөнхийлөгч В.Путиний хэлснээр БРИКС-ийн тэргүүлэх чиглэл бол Оросын боомтуудыг Персийн булан, Энэтхэгийн далай дахь ачаа тээврийн терминалуудтай холбох шинэ, найдвартай, аюулгүй тээврийн замыг бий болгох явдал байх ёстой. Түүнчлэн шинжлэх ухаан, инновац, эрүүл мэнд, боловсрол, ерөнхийдөө хүмүүнлэгийн харилцааг хөгжүүлэх зэрэг салбарын түншлэлийг бэхжүүлэх шаардлагатайг дурджээ. В.Путин  БРИКС-ийн дараагийн дээд хэмжээний уулзалтыг 2024 оны аравдугаар сард ОХУ-д, тухайлбал Казань хотод зохион байгуулахаар төлөвлөжээ. ОХУ-ын Ерөнхийлөгчөөс ялгаатай нь Өмнөд Африкт хүрэлцэн ирсэн БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин Энэтхэг, Бразил, Өмнөд Африкийн удирдагчдын хамт бизнес форумд үг хэлэх ёстой байсан  ч оролцсонгүй. Харин дээд хэмжээний уулзалтын үеэр шинэ хүйтэн дайны ангалаас зайлсхийхийг дэлхий нийтэд уриалсан байна.

Дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хамгийн эерэг үг хэлсэн нь Энэтхэгийн Ерөнхий сайд Нарендра Моди байсныг хэвлэлүүд эш татжээ. Тэрбээр БРИКС-ийн гишүүн орнуудад сүүлийн үеийн ололт амжилт, тэр дундаа Шинэ хөгжлийн банк байгуулсанд баяр хүргэсэн.  Тус улс  хөрш зэргэлдээ Бангладешийн хөгжлийн төслүүдийг санхүүжүүлэхээр болсноо зарласан. Моди  “Бид санхүүгийн аюулгүй  сүлжээг бий болгосон” гээд  БРИКС-ийн орнуудыг сансрын технологийн салбарт хамтран ажиллах, хиймэл дагуулын сүлжээ болон “Сансар судлалын консорциум” байгуулахыг уриалжээ.

Энэтхэгийн Ерөнхий сайд мөн БРИКС-ийн орнуудын боловсролын түвшинг дээшлүүлэх, уламжлалт анагаах ухааны төв  байгуулах, БРИКС-ийг өргөжүүлэхийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлжээ.

23 улс элсэх хүсэлт өгчээ

БРИКС-ийг өргөжүүлэх нь жил бүр болдог дээд хэмжээний уулзалтын гол сэдэв болдог.  Саудын Араб, Иран, Арабын Нэгдсэн Эмират, Аргентин, Индонези, Египет, Этиоп зэрэг 23 улс элсэх хүсэлтээ албан ёсоор өгчээ. Бээжин  АНУ-тай өрсөлдөж буй энэ үед улс төрийн нөлөөгөө нэмэгдүүлэхийн тулд БРИКС-ийн хүрээг тэлэхийг эрмэлзэж байна.  ОХУ-ын тухайд Украины дайнаас болж барууны хориг арга хэмжээнд өртөж байгаа энэ үед шинэ холбоотон хайх нь гарцаагүй.  Бразил, Энэтхэг улс клубт Хятадын нөлөө улам бүр нэмэгдэхээс болгоомжилж, бүлгийг хурдацтай өргөжүүлэхийг эсэргүүцсээр ирсэн юм. БРИКС-ийн орнууд эдийн засгийн чадавхдаа хүрэхийн төлөө тэмцдэг.  Шинэ гишүүд БРИКС-ийн нөлөө, эдийн засгийн нөлөөг ашиглахыг эрмэлзэж байна. Энэ удаад БРИКС-ийн холбоо Иран, Саудын Араб, Аргентин, Арабын Нэгдсэн Эмират, Египет гэсэн таван улсаар хүрээгээ тэллээ.  Шинжээчид шинэ гишүүн орнуудыг газарзүйн байршлаар нь сонгосныг тэмдэглэжээ.  Үүнээс гадна “Их 20”-ийн гишүүн орнуудад давуу эрх олгосон байна. “Газарзүйн тэнцвэрт байдал”-ын тухайд Африкийн аль нэг улс БРИКС-д элсэж магадгүйг  ажиглагчид  таамаглалаа. Өмнөд Африкийн Бүгд найрамдах улсын Гадаад хэргийн сайд Наледи Пандор энэ таамгийг үгүйсгээгүй.  ОХУ-ын ГХЯ-ны төлөөлөгч Мария Захарова “Ведомости” сонинд хэлэхдээ, БРИКС-д элсэх шалгуурыг Өмнөд Африкийн Ерөнхийлөгч Сирил Рамафоса  зарлах аж. 

Эдийн засгийн шинэчлэл шаардаж байна

Энэ бүлэглэлийг барууны эдийн засаг, улс төрийн форум, “Их 7”, Дэлхийн банк зэрэг байгууллагуудыг сөрдөг гэж зарим ажиглагч үздэг.  Олон туйлт ертөнцийн бодит байдлыг илэрхийлэхийн тулд Дэлхийн банк, Олон улсын валютын сан зэрэг улс төр, эдийн засгийн нөлөөгөө ашиглан нэн шаардлагатай шинэчлэл хийх шаардлагатай.

БРИКС-ийн орнууд санхүүгийн болон улс төрийн уламжлалт тогтолцооноос өөр хувилбар санал болгохыг уриалдаг.

Хөгжиж буй орнуудын дэд бүтэц, уур амьсгалтай холбоотой төслүүдийг санхүүжүүлэх зорилгоор 50 тэрбум ам.долларын (45.6 тэрбум евро)  хөрөнгө бүхий Шинэ хөгжлийн банк байгуулсан нь  онцлох амжилтуудын нэг юм.  БРИКС-ийн гишүүн орнуудаас гадна Бангладеш, Египет, Арабын Нэгдсэн Эмират улсыг хувьцаа эзэмшигчээр багтаасан тус банк 2015 онд байгуулагдсан цагаасаа хойш өнөөг хүртэл 30 гаруй тэрбум ам.долларын зээл олгожээ.

Харин Дэлхийн банк 100 гаруй тэрбум ам.долларын зээл олгосон байна.  БРИКС-ийн орнууд мөн дэлхийн санхүүгийн хямралын үед гишүүн орнууд ашиглах боломжтой гадаад валютын хөрвөх чадварыг дээшлүүлэх 100 тэрбум ам.долларын нөөцийн зохицуулалтыг бий болгожээ. 2001 онд АНУ-ын хөрөнгө оруулалтын “Goldman Sachs” банкны эдийн засагч Жим О’Нил тухайн үеийн хамгийн  хурдацтай хөгжиж буй дөрвөн эдийн засгийг нэгтгэх зорилгоор BRIC гэсэн товчлол ашигласнаар энэхүү БРИКС-ийн эхлэлийг тавьсан.  Бразил, ОХУ, Энэтхэг, БНХАУ гэсэн дөрвөн эдийн засаг ирэх арван жилд  хүчирхэгжихийг  О’Нил онцолсон. Улс төр, нийгмийн ялгааг үл харгалзан хөгжиж буй орнууд АНУ тэргүүтэй дэлхийн улс төрийн эдийн засаг, санхүүгийн тогтолцоог “шударга, тэнцвэртэй, төлөөлөлтэй” байхын тулд бүтцийн өөрчлөлт хийх нийтлэг хүсэл эрмэлзэлтэй байдаг. БРИК-ийн удирдагчид 2009 онд ОХУ-ын Екатеринбург хотноо жил тутмын анхны уулзалтаа хийсэн.  Жилийн дараа  Өмнөд Африкийг улс төрийн клубтээ элсүүлэхийг урьснаар  БРИК-ийн товчлолд “С” үсгийг нэмжээ. БРИКС-ийн гишүүн орнууд  хүн төрөлхтний 42  хувийг эзэлдэг.  Дэлхийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний дөрөвний нэг, худалдааны 18 хувийг бүрдүүлдэг аж.

Х.Эрдэнэзаяа

Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №031/24562/