Б.Мөнгөнтуул: Шатрын олон хувилбарт нүүдлээс зөвийг нь сонгоход зөн совин л бидэнд тусалдаг

Монголын шатрын спортын бүх цаг үеийн хамгийн шилдэг эмэгтэй шатарчин, олон улсын мастер, эмэгтэй их мастер, Гавьяат тамирчин Б.Мөнгөнтуулыг ярилцлагын зочноор урилаа. Үндэсний шигшээ баг, “Алдар” спорт хороонд харьяалагддаг тэрбээр Олон улсын шатрын холбооны эмэгтэйчүүдийн гран-при тэмцээнд дэлхийн тэргүүлэх шатарчдын хамт 1-3 дугаар байрыг хуваан эзэлж хүрэл медаль хүртэн түүхэн амжилт гаргасан юм. 

-Сургуульд ч ороогүй жижиг­хэн шар охин шатрын спортод дурлаж, тэр цагаас хойш амьдралынхаа нэгээхэн хэсэг болгосон нь одоогоос хэдэн жилийн өмнөх үйл явдал байв?
-Би таван настай байсан гэхээр 33 жилийн өмнөх үйл явдал. Гэр бүлийнхэн маань бүгдээрээ шатар тоглож, шатрын спортын хичээллэж байсан үе л дээ. Бид ингэж шатрыг амьдралынхаа нэг хэсэг болгосон нь аавтай минь салшгүй холбоотой. Аав математикийн салбарын хүн ч шатрыг их хожуу тоглож сурсан. ШУТИС-д ажилладаг байхад тэнхимийнхэн нь чөлөөт цагаараа шатар тоглодог байсан учраас аль 30 нас хүрсэн хойноо өөрөө ном, сонин сэтгүүл эргүүлж судалж байгаад сурсан юм. Тэр үед шатрын спорттой холбогдолтой ном, материалын олдоц тааруу. Голдуу орос сонин сэтгүүл л унших боломжтой нь аавын хувьд асуудал байгаагүй. Орост суралцаж байсан учраас хэлний бэрхшээл тулгараагүй.

Гадагшаа явахдаа ном, сонин сэтгүүл борлуулдаг цэгээс шатартай холбоотойг нь түүж авдаг байсныг ээж маань ярьдаг. Ингэж аав минь шатрын спортыг өөрөө сонирхон судлаад зогсохгүй хүүхдүүддээ зааж эхэлсэн. Манай ах надаас хоёроор ах. Эгчийн хувьд 13 насны зөрүүтэй. Тиймээс биднээс хамгийн түрүүнд шатар тоглож сурсан нь манай эгч байсан. Шатрын спортын нэгдүгээр зэрэгтэй болтлоо тоглож байгаад оюутан болсныхоо дараа оюуны спортоос хөндийрсөн. Ахын хувьд сургуульд орохоосоо өмнө шатар тоглож сурсан. Ааваар нүүдэл заалгадаг байсан тэр үеэс би тэдний тоглолтыг сонирхох болсон юм. Тухайн үед би таван настай, аав надад шатар заах болоогүй гэж бодсон байх.  Гэсэн хэдий ч би тэднийг тоглож байхад нь сонирхон харсаар байгаад шатрын нүүдлүүдийг сурч байв. Тэр үеэс аав маань намайг шатар тоглох дуртайг мэдсэнээр ах бид хоёрт шатар заах болсон. Монголын хүүхдийн ордны шатрын дугуйланд ахтайгаа хамт явж үеийнхээ хүүхдүүдтэй шатар тоглодог байв. Нэг их удалгүй ах маань сургуульд орж шатар тоглох нь багассан. Миний хувьд шатрыг спортын түвшинд хүртэл судлан суралцах болсон юм. Тухайн үед чухам юу нь сонирхол татаж шатар гүнзгийрүүлэн судлах шалтгаан болсныг хэлж мэдэхгүй юм. Гэхдээ л совин байсан юм уу шатаргүйгээр амьдралаа төсөөлж байгаагүй. Миний хийх ёстой зүйл гэж бодсон. 

Аав маань шатарчдыг гэртээ урьж надтай тоглуулдаг байв

-Аливаа зүйл эхэн үедээ их сонирхолтой байдаг даа. Тухайн үед шатраа тэврээд хүн болгонтой нүүчих юмсан гэж боддог байсан байх?

-Магадгүй, тэр үед одоогийнх шиг олон тэмцээн зохион байгуулдаг байсангүй. Өсвөр насныхны оролцдог тэмцээн цөөхөн учраас анхнаасаа өөрөөсөө ах, эгч хүмүүстэй тоглож эхэлсэн. Аав намайг шатар олон удаа тоглох хэрэгтэй гэдгийг мэддэг. Тийм учраас шатарчдыг гэртээ урьж надтай тоглуулдаг байв. Хүмүүс шатарчдыг багадаа их даруухан хүүхэд байсан мэтээр төсөөлдөг. Би үүнээс эсрэгээрээ, бэлтгэл хийхдээ ч зүгээр суудаггүй, хөдөлгөөнтэй хүүхэд байсан юм. Үүнийг мэддэг учраас аав тодорхой цагуудад шатар тоглож суулгадаг байсан. Намайг сургуульд орсны дараа бэлтгэлээ эрчимжүүлж шатрыг илүү гүнзгийрүүлэн заах болсон юм. Үеийнхэн шигээ гадаа гарч тоглохыг хүссэн ч шатар тоглох цагийн хуваарьтай болохоор боломжгүй. Үеэлүүд маань манайд ирж ахтай тоглодог. Харин би аавтайгаа шатрын нүүдлээ давтаж цагийг өнгөрөөдөг байсан. Хүүхэд насандаа бусад шиг гадаа тоглож, чөлөөт цагаараа охид шиг дуртай зүйлээ хийж чадаагүй гээд надад харамсах сэтгэл төрдөггүй. Шатрын спортод зориулсан миний, аавын минь цаг хугацаа түүнээс илүү үнэ цэнтэй санагддаг.

-Орос дасгалжуулагчаас давтлага авч, шатарчидтай нь тоглосон цаг хугацаа мөн л өсвөр настай чинь холбогдоно. Хэрвээ Орос руу яваагүй бол гэж бодож байсан удаа бий юү?

-Аав, ээж хоёр зориг гарган миний төлөө, намайг сайн шатарчин болгохын тулд Орос руу гэр бүлээрээ 2000 онд нүүсэн гэж боддог. Би өмнө нь ч дурдсан. Тэр үед өсвөрийн тэмцээн цөөхөн болдог байсан гэж. Дээр нь манай улсад шатрын дасгалжуулагч тун ховор. Тиймээс аав хүүхдийнхээ авьяасыг хөгжүүлэхэд юу хэрэгтэйг бодсон юм болов уу. Тухайн үед шийдвэр гарган Оросын Олон улсын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнд ажиллахаар болсон. Одоо бодоход аав, ээж маань анхнаасаа л миний ирээдүйг шатрын спорттой холбон төсөөлсөн юм шиг санагддаг. Би Монголд байхдаа Оросын элчингийн 14 дүгээр сургуульд нэгдүгээр ангидаа элссэн. Орос руу явсан ч надад хэлний хувьд бэрхшээл тулгарахгүйг бодолцсон тэдний сонголт хожим маш том дэмжлэг болсон. Мэдээж өсвөр насандаа дассан орчин, найз нөхдөөсөө холдох надад амар байгаагүй. Шинэ хүрээлэлд, шинэ хамт олонтой болох хэцүү санагдаж байв. Гэхдээ Монголоос явахдаа зорилгоо тодорхойлсон нь надад өөр зүйлийн талаар бодолгүй урагшлах хөшүүрэг болсон гэж боддог.

-Төрийн албан хаагчийн цалингаар бүхнийг зохицуулдаг айл гэр бүлээрээ Орос руу нүүхэд санхүүгийн хувьд асуу­дал тулгараагүй гэвэл худлаа болох байх?

-Манай аав Монголд байхдаа ШУТИС-д багшилдаг байсан. Оросын  Олон улсын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнд ажиллаад ч цалин нь төдийлөн нэмэгдээгүй. Тэнд очиход амьдрах байрыг зохицуулж өгдөг ч төлбөрийг нь өөрсдөө төлөх ёстой. Түүнд нь аавын цалингийн дийлэнх нь зориулдаг байлаа. Амьдралын хэрэглээнээс эхлээд дасгалжуулагч авах, тэмцээнд оролцох зардал зэргийг ээж маань хариуцдаг байсан. Тухайн үед ээж маань Монголд барилгын компанид ажилладаг. Барилгын ажил улирлын чанартай болохоор өвөл л Москвад очиж бидэнтэй уулздаг. Эсрэгээрээ бид зун болж амралт эхлэхээр Монголд ирдэг байсан юм.

-Орчин өөрчлөгдсөн ч зорилго тодорхой байсан учраас аар саархан зүйлд түүртээгүй байх. Гэхдээ монгол охид хор шартай. Бусадтай эн тэнцүү өрсөлдөөнийг бий болгохын төлөө их хичээсэн байх. Орос дасгалжуулагчтай ажиллаж, багаасаа энэ дэг сургуулиар хичээллэсэн шатарчидтай нүүхэд ямар байсан бол?

-Би тийм ч их шартай хүүхэд байгаагүй. Анхнаасаа л шатар миний хийх ёстой зүйл гээд бодчихсон байсан учраас түүртээгүй. Харин орос дасгалжуулагчтай ажиллахад тэс өөр байсан. Москвагийн дүүрэг болгон Хүүхдийн ордонтой. Би амьдардаг байсан дүүргийнхээ Хүүхдийн ордонд хичээллэдэг байв. Тэндхийн шатрын дугуйланд долоо хоногт хоёр удаа хичээллэхэд үнэ төлбөргүй. Нэмэлт цаг авч  дасгалжуулагчтай ажиллахад тодорхой төлбөр төлдөг байсан юм. Ингэж шатраар хичээллэхийн тулд 20 минутыг метронд, 40 минутад нь алхаж байж Хүүхдийн ордондоо хүрдэг байв.

Москвад очсон эхэн үед сургууль, орчиндоо дасан зохицоход хэцүү байсан. Тэр үед аав маань гэрээр суралцах хөтөлбөр сонгосноос гадна шатраар ч түлхүү хичээллүүлсэн. Энэ нь миний амжилтад эергээр нөлөөлж тэмцээн уралдаанд цаг гаргаж оролцоход хялбар болсон.

-Та таван настайгаасаа шатраар хичээллэж, 12-тойдоо Москвад очсон. Хуваарьтай юм шиг энэ тойргоос гаръя гэж нэг ч удаа бодож байгаагүй юу?        

-Шатар тоглохыг миний үүрэг гэж ухамсарласан хүн шүү дээ, би. Яагаад гэвэл, гэр бүл маань ганцхан миний төлөө золиос гаргаж Москвад ирсэн гэдгийг ойлгодог. Дээр нь тэмцээнд оролцохоор өөр улс орон руу явж шинэ соёл, шинэ орчин нөхцөлтэй танилцсан нь надад сонирхолтой санагдсан.

-Өсвөрийн шатарчдын дэл­хийн аварга шалгаруулах тэм­цээнд анх удаа оролцсоноо хэлж байна уу?

-Өсвөрийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн бол миний оролцсон анхны олон улсын тэмцээн. Тэр тэмцээн 1994 онд Унгарт болсон санагдаж байна. Арай л  долоон нас хүрээгүй. Тэгэхэд би аав, ээжтэйгээ хамт явж байсан юм. Их халуун үе нь таарсан юм уу унтаж чадахгүй хөлбөрч байхад аав, ээж сэнс аваад намайг тэмцээний өмнө хангалттай сайн амраах гэж байдгаараа хичээсэн. Унгар орох гурван хүний зардал тийм бага байгаагүй. Зорьсон газартаа очоод эргэж ирэхдээ зарж борлуулах зүйлс авч байсан санагддаг юм. Бодвол зээлж авсан мөнгөө буцааж олох санаатай байсан биз. Унгараас ирэхдээ аав, ээж ачаагаа зөөхөд нь би харж зогсдог байсан.

-Таны карьер харьцангуй бага наснаас эхэлсэн, хүүхэд ахуйгаасаа тэмцээн уралдаанд оролцож бусдаас дутахааргүй туршлагатай болсон. Тэдгээр тэмцээнээс аль нь таныг хам­гийн их хурцалсан бэ?

-Оролцсон тэмцээнүүддээ амжилт гаргах тусам урамшсан,  үүнийгээ дагаад урагшилсан. 2000 онд Москва руу нүүхээс өмнөхөн насанд хүрэгчдийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээн болж тэндээс 12 настайдаа мөнгөн медаль авсан. Энэ үеэс л мэргэжлийн шатарчны гараа тавигдсан гэж боддог. Дэлхийн шатрын олимпиадыг хоёр жил тутамд зохион байгуулдаг. Энэ тэмцээнд улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс сонгон шалгаруулалт хийж оролцдог. Миний хувьд 12 настайдаа улсын аварга шалгаруулах тэмцээнээс мөнгөн медаль авснаар олимпиадад оролцох эрхтэй болсон. Москвад бэлтгэлээ хийж байгаад намар нь олимпиадад оролцож байсан юм. Олимпиад маань багийн тэмцээн. Би хоёрдугаар ширээнд 14 үе тоглож есөн оноо авснаар эмэгтэй олон улсын мастерын болзлыг биелүүлсэн. Ингэж авах ёстой цолыг нэг тэмцээнээс авсандаа үнэхээр их урам авсан. Хоёр жилийн дараа 15 нас арай хүрээгүй байхдаа шатрын олимпиадад амжилттай оролцсон. Орост ирээд тойргийн системтэй томоохон тэмцээнд оролцоод эмэгтэй их мастерын нормоо биелүүлж, Дэлхийн шатрын холбооны хурлаар батлагдсанаар Монголын анхны эмэгтэй их мастер болж байв.

-Арван хэдхэн насандаа их мастер болоод биеэ тоовол тоохоор үе. Гэтэл танаас тийм зан чанар илрээгүй, харин ч бэлт­гэлээ илүү чамбайруулсан санагдаж байна?

-Зан чанарын хувьд аав, ээжийгээ л дуурайсан байх. Бас зорилго байсан учраас өөр  бодол орж ирээгүй. 2001 онд өсвөрийн шатарчдын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний 13-14 насны охидын ангилалд хүрэл медаль хүртсэн. 2005 онд энэ тэмцээнийхээ 18 хүртэлх насны ангилалд амжилттай оролцож мөнгөн медалийн эзэн болж байв. 

Тамирчны амьдралд дандаа ялалт ирдэггүй

-33 жилийг ганцхан шатрын спортод зориулж одоо ч үр­гэлж­лүүлэн оюуны тулаан хийсээр байна. Эмэгтэй хүний хувьд энэ бага хугацаа биш, энэ хэрээр эрсдэл даван туулж,  золиос гаргасан гэсэн үг?

-Одоо тоглож байгаа шатарчид дундаа би бараг хамгийн ахмад нь болж байна. Өнгөрсөн хугацаанд хань ижилтэй болж гурван хүүхдийн ээж боллоо. Цаг хугацааны эрхээр хайртай аавыгаа алдсан. Намайг аав минь л дасгалжуулдаг байсан болохоор хэсэг хугацаанд зогсонги байдалд орсон мэт санагдаж билээ.

Тэмцээнд ганцаараа бэлдэж, оролцоход хүнд байдаг. Энэ үеэс их мастер Б.Гүндаваатай ажиллаж эхэлсэн. Хэдий миний амьдралд олон зүйл тохиолдсон ч энэ үеийг хүртэл би шатраа орхих талаар нэг ч удаа бодоогүй. Харин 2023 онд бодол өөрчлөгдсөн. Тамирчны амьдралд дандаа ялалт ирдэггүй.

Би Үндэсний шигшээ баг, “Алдар” спорт хороонд харь­яалагдаж цалин авдаг. Шатрын шигшээ багийг 2020 оноос бүрдүүлсэн. 2012-2016 онд шигшээ баг бүрдүүлсэн ч татан буугдсан учраас шигшээ багийн цалингүй болж “Алдар” спорт хорооны цалин л авдаг болсноор манай гэр бүл, миний тэмцээн гээд бүх зүйл нөхрийн маань нуруун дээр ирсэн. Ийм үед толгойд олон бодол орж ирдэг юм билээ. Дасгалжуулагчтайгаа уулзаж “Гранд Свисс” тэмцээний дараа шатрын спортоо орхих бодолтой байгаагаа хэлэв. “Миний сүүлийн тэмцээн шүү дээ” гэж бодсон учраас тэр үү “Гранд Свисс”-д оролцоход миний хувьд хоёр дахь амьсгаа нээгдэх шиг болсон. Тэмцээндээ амжилттай оролцож 3-4 дүгээр байрыг хоёр хүн эзэлсний нэг нь би байв. Энэ амжилтаараа гран-при тэмцээнд оролцох эрхтэй болсноор “сүүлийн тэмцээн” гэдэг бодол ор мөргүй арилсан.

-Амьдрал төдийгүй тэмцээн уралдаанд ч үргэлж хамт явсан аавыгаа алдахдаа өөрийгөө тайтгаруулж байсан зүйл мөн л шатар байсан байх?

-Аав маань шатрын дэд мастер цолтой, шатрын мэдлэгээрээ тийм ч мундагтаа орохгүй ч миний бүх зүйлийг бэлдэж өгдөг байсан. Ер нь би тэмцээнд оролцдог л болохоос бусад зүйлийг аав хийж, хэрэгжүүлдэг байсныг мэдэрсэн. Миний амьдралд том хоосон орон зай гараад сэтгэл хоосорчихсон. Амьдрал дээр өмөг түшиггүй, шатрын ертөнцөд дасгалжуулагчгүй болсон. Дээр нь бага насны хоёр хүүхэдтэй ааваасаа хойш бэрх үеийг туулсан даа. Тэмцээнүүдэд амжилт муутай оролцсон. Тэр үед их мастер Б.Гүндаваа намайг дасгалжуулахаар болоход ёстой бүх зүйл дүүрээд ирэх шиг л болдог юм билээ. Б.Гүндаваа өөрөө шатар тоглодог байсан үе шүү дээ. Тэгж шатрын хувьд өөр нэг үе миний амьдралд эхэлсэн.

-Хэрвээ шилдэг дасгал­жуулагчтай ажилласан бол гэж бод­сон удаа байдаг уу?

-2010 онд Монголд шатрын гран-при тэмцээн болж байсан. Тэр үед тэмцээний ивээн тэтгэгчээр “Моннис” оролцохдоо Оросын шатрын спортын шигшээ багийн дасгалжуулагчаар ажилладаг байсан эрхмийг урьж авчраад тэр хүнтэй тэмцээний өмнө бэлтгэл хийж байсан удаа бий. Тэр үед дасгалжуулагчийн чадвар ямар байх ёстой, бэлтгэл хэрхэн хангадгийг ойлгосон. Хэдийгээр тухайн үед бэлдсэн гран-при тэмцээнд амжилт гаргаагүй ч дараахан нь болсон оюутны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцоод түрүүлж байсан юм. Орос дасгалжуулагчтай ажилласан нь тэр тэмцээний тоглолтод ихээхэн нөлөөлсөн гэж боддог.

-Өнгөрсөн хугацаанд танд “Манай улсын нэрийн өмнөөс тэмцээнд оролцооч, бид дасгалжуулъя, цалин өгье” гэсэн санал тавьсан тохиолдол цөөнгүй л байсан байх?

-Шатрын спортод иргэншлээ солилгүйгээр тухайн улсын нэрийн өмнөөс тэмцээнд оролцож болдог. Намайг Орост амьдардаг байхад Германаас санал тавьж байсан. Миний сурч байсан сургуулийг тэнхимийн эрхлэгч Оросын өмнөөс тэмцээнд оролцох санал тавьж байсан удаа бий. 

-Мэдээж бүгдэд нь зөвшөөрөөгүй гэж ойлголоо. Тэмцээнд “Монгол Улс” хэмээн дуудуулаад дэлхийн шилдгүүдтэй оюуны тулаан хийхэд ямар сэтгэгдэл төрдөг вэ?

-Орос хэлэнд “ө” үсэг бай­даггүй. Намайг тэмцээнд оролцоход “Монгонтуул” гэж зарладаг байсан. Монгол гэж эх оронтой минь ойр сонсогдоход цаанаа л өөр. Би Москвад 10 жил амьдарсны наймд нь гэр бүлийнхэнтэйгээ байсан. Сүүлийн хоёр жил оюутны байранд ганцаараа амьдарсан. Сургуулиа төгсөөд “Хаашаа явах уу” гэсэн бодол надад төрж байгаагүй. Анхнаасаа л эх орондоо амьдарна гэсэн бодол өөрчлөгдөхгүй хэвээр явсаар Монголдоо ирж байсан юм.

-Одоо та олон улсын шүүгч, дасгалжуулагчаар ажиллах боломжтой болсон уу?

-Би олон улсын дасгалжуулагч, харин шүүгч биш. Магадгүй хэдэн жилийн дараа цолыг нь аваад шүүгчээр ажиллахыг үгүйсгэхгүй. Яагаад гэвэл шүүгч надаас хол ажил шиг санагддаггүй. Зарим талаараа сонирхолтой санагддаг.

-Сүүлийн тэмцээн рүү ярилцлагаа хөтөлье. Дэлхийн шилдэг шатарчидтай тоглоод нэг тоглолтод долоон удаа тэнцэнэ гэдэг нь таны хэрхэн ажилласныг илтгэж байна.Тэнцсэн өрөг болгоны ард тоглолтын олон хувилбар бас хөдөлмөр бий?

-Гран-при тэмцээний өмнөх цуврал Казахстан улсад болж би 9-10 дугаар байрыг хувааж эзэлж байсан. Өндөр түвшний хоёр тамирчны тоглолтод хожих гэж улайрахгүйгээр тэнцэх тохиолдол гардаг. Харин энэ тэмцээний хувьд бусад шатарчинтай харьцуулахад би чансаагаар бага. Тойргийн тоглолтод  олон зүйлээс шалтгаалж  тэмцээний тактикаа боловсруулна. Ингэж боловсруулсан тактикдаа чансаагаар бага намайг хожно гээд бусад шатарчин ерөнхий зураглал гаргасан. Үүнийг би мэдэж байгаа учраас сэтгэлзүйн хувьд хүндрэл үүсээгүй. Миний хувьд өргүүдээ тэнцээгээр дуусгана. Зарим шатарчин хожих гэж хэтэрхий их улайрахаараа алдаа гаргадаг. Тэр үед би оноо авах боломжтой. Төлөвлөсний дагуу тоглож чадвал тавдугаар байрт орно гэж бодсон. Тэмцээний гараа сайн болсон учраас сэтгэлзүйн хувьд давуу тал үүссэн.

-Тоглолтын үед таны гадаад байдлаас амаргүй байгаа дүр төрх ажиглагдаагүй. Харин сүүлийн өргүүдэд ядарч байгаа юм байна гэсэн сэтгэгдэл төрсөн?

-Сайн ажиглажээ. Сүүлийн өргүүдийн үеэр шөнө хоёр, гурван цаг хүртэл нойр хүрэхгүй байсан юм. Энэ оюуны спортын онцлог. Тархи маш ачаалалтай ажилладаг учраас ядардаг, нойргүйддэг.

-Тоглолтын үед булхайцах тохиолдол гардаг уу?

-Өндөр түвшний тамирчдын тоглолтод тийм зүйл байхгүй. Харин тоглолт нь санаснаар болохгүй болохоор уурлаж, бухимддаг шатарчид байдаг. Жишээ нь, хожигдоод шатраа өрөлгүйгээр явдаг. Түүнээс биш өргийн дунд өрсөлдөгчийнхөө анхаарлыг сарниулах, саад болдог хүн өндөр түвшний шатарчдын дунд байхгүй. Олонх нь биеэ зөв авч явж, эелдэг харилцдаг.

-Тэмцээний медальтнуудыг зарлахад ямар санагдаж байсан бэ?

-Үгээр илэрхийлэхийн аргагүй. Монголын шатрын түүхэн дэх хамгийн том амжилтыг авчирсандаа туйлын баяртай байсан.

-Ирэх сард таныг чухал тэмцээн хүлээж байна?

-Цувралын тав дахь удаагийн тэмцээндээ ирэх сард оролцохоор бэлдэж байна.

-Шатарчид өдрийн ихэнхийг сууж өнгөрүүлдэг ч булчингаа хөгжүүлэх шаардлагатай. Бэлтгэл хийж биеэ чийрэг­жүү­лэх нь тэмцээнд чухал нө­лөөтэй байдаг. Та биеийн хүчний бэлтгэлд цаг гаргадаг уу. Оюуны ачааллаа хэрхэн арилгадаг вэ?

-Дасгал хөдөлгөөн хийж, акуа фитнесээр хичээллэсэн удаа надад бий. Иогоор хичээллэж, бүжгийн спорт сонирхож байв. Ер нь тогтмол хичээллэдэг спортын төрөл байхгүй. Сүүлийн жилүүдэд тогтсон нэг зүйлд цаг гаргахаасаа илүү хүүхдүүдтэйгээ цагийг өнгөөрөөж байна. Энэ нь надад бараг хүчний дасгал болоод байна уу даа. Бидний хувьд олон цаг суухаар хуян хөөрдөг тал бий. Уг нь  биеийн хүчний дасгал хөдөлгөөн хийх нь олон талаараа тустай. Гэхдээ ээж хүний хувьд гэр бүл, хүүхдүүддээ цаг гаргахгүй бол болохгүй.

-Нэг зүйлийг сонирхон асуухад тоглолтын үед нүүх нүүдлээ түрүүлж сэтгэдэг үү. Эсвэл урьдаас бэлдсэн нүүдлээ тархиндаа кодолчихдог юм уу?    

-Миний тоглож байгаа шатраас гадна толгой дотор дахиад нэг шатар байдаг. Түүгээрээ нүүдэг гэж ойлгож болно. Анхаарал төвлөрөхгүй байна гэхээр толгой доторх нүүдэл өмнө байгаа нүүдлийг гүйцэхгүй байна гэсэн үг. Тийм үед анхаарлаа төвлөрүүлэхийн тулд нүүдлээ эхнээс нь толгойдоо боловсруулна. Үр дүнд нь толгой доторх шатрын нүүдлүүд тодорхой болоод ирдэг. Эсвэл яг тэр мөчид байгаа нүүдлээ толгойдоо төсөөлөөд олон хувилбар гаргадаг.

Би нүүдэл болгондоо олон хувилбараас сонголт хийдэг

-Та эрсдэлээс айдаг уу. Бодсоноос өөрөөр нүүж аз туршсан тохиолдол байгаа юу?

-Би нүүдэл болгондоо олон хувилбараас сонголт хийдэг. Хувилбар болгоны сонголт олон мөчир салаатай мод мэт нэгнээсээ урган гардаг гэж ойлгож болно. Энэ нь өрсөлдөгчийн нүүдлээс шалтгаалж байгаа хэрэг. Тухайн үед дүгнэлтээс шалтгаалж төсөөлөөгүй нүүдэл хийх үе гардаг. Шатарчид чинь зөн совинтой шүү дээ. Нүүдлийн олон хувилбараас зөвийг нь олоход зөн совин бидэнд тусалдаг юм.

-Таны хэлээд байгаа нь зөн совин бус олон жилийн туршлага юм биш үү?

-Туршлагаас ч шалтгаална. Бас зөн совин ч байдаг. Заримдаа болохгүй юм шиг харагдаад байгаа мөртлөө сонгомоор санагддаг нүүдэл байдаг. Тэр нь зөв байх жишээтэй.

-Ярианы төгсгөлд таны ээж болсон үе рүү очъё гэж бодлоо. Энэ их ачаалал, тэмцээнүүдийн  хажуугаар ээжийн үүргээ гүйцэтгэх амаргүй биз?

-2015 оны долдугаар сард би охиноо төрүүлсэн. Түүнээс гурван сарын өмнө Азийн бүсийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцоод хоёрдугаар байрт шалгарч байв. Ер нь охиноо төрүүлтлээ тэмцээнүүдэд оролцсон доо. Төрөөд удаагүй, охиноо таван сартайд БНХАУ-д болсон лигийн аварга шалгаруулах тэмцээнд легионороор уригдан оролцсон.

Дунд хүүгээ олоод бие давхар байхдаа Азийн багийн аварга шалгаруулах тэмцээнд нөхөр, охиноо дагуулаад оролцож байлаа. Би хүүгээ 2016 онд төрүүлсэн. Төрөөд 20 хонож байхад их мастер Батчимэгийн аав яриад Монголд олон улсын тойргийн тэмцээн болно. Оролцох тамирчин нь боломжгүй учраас намайг оронд нь оролцохыг хүссэн. Учир нь тэр тэмцээнд чансаа өндөр тамирчин оролцдог ёстой болохоор надад санал тавьсан юм билээ. Тэгж ганцхан хоногийн дараа эхлэх тэмцээнд оролцож байсан тохиолдол надад бий. Энэ болгонд манай хадам ээж маш их тусалж байсан. Хүүхдүүдийг маань харж надад сэтгэл амар тоглолтдоо анхаарал хандуулах боломж олгодог.

Шигшээ багийн тамирчин хуваарийн дагуу тэмцээнүүддээ оролцох ёстой. Одоо бага хүү маань хоёр настай. Хүүгээ таван сартай байхад Азийн бүсийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцсон. Намайг тэмцээнд оролцохтой зэрэгцүүлж нөхөр маань ээлжийнхээ амралтыг авч бага хүүтэйгээ Индонез руу тэмцээнд оролцохоор явж байлаа. Тэр тэмцээнд түрүүлсэн ганцхан хүн л Цомын аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох эрхтэй болдог. Тухайн үед тэмцээндээ тийм ч сайн оролцож чадаагүй. Ирээд хоёр хоносны дараа Ховд аймаг руу улсын аварга шалгаруулах тэмцээнийг зорьсон. Тухайн үед эрэгтэй шатарчидтай тоглосон бөгөөд долдугаар байрт шалгарч байв. Дараа нь Казахстанд зохион байгуулсан Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс хүрэл медаль авч байсан юм. Ингэж дэлхийн цомын тэмцээнд оролцох эрхээ авсан. Таван сартай хүүхдээ дагуулаад нөхөртэйгөө гурван тэмцээнд оролцсон доо.

-Ээжийнхээ хэвлийд байхаас шатартай нөхөрлөсөн танай хүүхдүүдээс одоо шатар тог­лодог хүүхэд байгаа юу?

-Охин, хүү хоёр шатрын дугуйланд явдаг. Охин өнгөрсөн жил нийслэлийн аварга шалгаруулах тэмцээнд тавдугаар байрт орсон. Хүү шатар тоглох тийм ч хорхойтой биш. Гэхдээ дугуйландаа үргэлжлүүлэн суралцаж байна. Шатрын спортоор хичээллээд заавал тамирчин болох шаардлагагүй. Хүүхдэд өгөөжтэй учраас хүүгээ шатраа үргэлжлүүлэн хичээллэхийг би зөвлөдөг юм.

-Ярилцлагын төгсгөлд зо­рилгодоо хүрэхэд хэр ойр санагдаж байгааг асууя. Өөдөө тэмүүлж байхад оргил хэр ойр харагдаж байгааг дахин нэг тодруулмаар байна?

-Эмэгтэй тамирчин эрчүүдтэй өрсөлдөөд цол авах боломжтой байдаг. Тиймээс эрэгтэй их мастер болох зорилго тавьсан. Гэсэн хэдий ч тийм амархан зүйл биш. Ойрын жилүүдэд бэлдэж байгаад зорилгодоо хүрэхийн төлөө хичээх болно.

-Ярилцсанд баярлалаа.

Б.Сэлэнгэ

Эх сурвалж: Монголын үнэн сонин №011/24638/